İran'da 5'inci dönem Uzmanlar Meclisi seçimleri için aday başvuruları iki gün önce, 10'uncu dönem milletvekili seçimlerinin adaylık süreci ise bugün başladı. 26 Şubat 2016'da eş zamanlı olarak düzenlenecek seçimler İran toplumu için büyük önem taşıyor.

UZMANLAR MECLİSİ

İran dini liderini denetleme ya da ölümü durumunda yeni dini lideri belirleme yetkisine sahip olan Uzmanlar Meclisi üyeleri, ülkenin yönetimi ve İran toplumu üzerinde kritik role sahip bulunuyor.

İran'da 5'inci dönem Uzmanlar Meclisi adayları 88 sandalye için yarışacak. Şu anda bu mecliste 86 temsilci bulunuyor. Yasaya göre bir milyon kişi için bir temsilcinin seçilmesi gerekiyor. Ülkedeki nüfus artışı göz önünde bulundurularak yeni dönemde mecliste 2 sandalye daha eklenecek.

Uzmanlar Meclisi için sadece dini şahsiyetler, yaş şartı aranmaksızın aday olma hakkına sahip. 8 yıl için seçilen din adamlarının bu seçimlere aday olması için gerekli olan ilmi (müçtehid olma şartı), ahlaki ve siyasi yeterliliğinin tespiti, İran dini liderine bağlı, Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin 6 üyesi tarafından yapılıyor. Bu konsey 27 Aralık'tan 4 Şubat'a kadar adayların yeterliliği hakkında karar verecek.

Konsey tarafından adaylığı onaylananlar, 11 Şubat'tan itibaren 2 hafta boyunca, yani seçimlerden bir gün öncesine kadar seçim kampanyası yürütebilecek. Uzmanlar Meclisi seçimlerini kazanan adaylar, seçimlerden üç ay sonra resmen çalışmaya başlayacak.

MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİ

10'uncu dönem milletvekili seçimlerinde ise adaylar 290 sandalye için yarışacak. Kanunlara göre, 30 yaşından küçük, 75 yaşından büyük olmaması gereken adaylar en az yüksek lisans derecesinde eğitim almış olmaları gerekiyor.

Adaylıkları yine Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından onaylanması gereken milletvekili adaylarının yeterliliği iki aşamada değerlendiriliyor.

Birinci aşamadaki değerlendirmede İçişleri Bakanlığı bünyesindeki İcra Kurulu, 26 Aralık 2015'ten itibaren 2 hafta süresince adayların yukarıda bahsedilen şartları taşıyıp taşımadıklarının tespitini yapacak.

45 gün sonra yani, 16 Şubat 2016'da da Anayasayı Koruyucular Konseyi'ne bağlı Denetleme Heyeti adayların siyasi, ahlaki ve dini sabıkalarını inceledikten sonra adaylığın kabulü ya da reddi yönündeki kararını açıklayacak. Adaylığı reddedilen kişilerin itirazı aynı konsey tarafından incelenecek ve seçimlerden iki gün öncesine kadar açıklanacak.

Ülkedeki milletvekili adayları, Uzmanlar Meclisi adaylarının aksine sadece bir hafta ve seçimden 24 saat öncesine (26 Şubat 2016) kadar propaganda yapma hakkına sahip olacak. Milletvekilliğine hak kazanan adaylar seçimlerden 3 ay sonra yani, 27 Mayıs 2016'dan itibaren 4 yıl boyunca mecliste görev yapacak.

İran meclisi de kanunları ve bütçeyi onaylama yetkisiyle hükümetin başarısı üzerinde önemli rol oynuyor. Meclisin çoğunluğu Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin başında olduğu 11'inci hükümetin politikalarına muhalefet eden muhafazakar kanada mensup milletvekillerinin elinde olduğu için Ruhani'nin bu seçimlerde meclisteki yapıyı değiştirmek istediği yorumları yapılıyor.

Her ne kadar uzmanlar, seçimlere katılmak isteyen muhalif ve bağımsızların adaylığının Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından engellendiğini göz önüne alarak, bu değişimin etkili olmayacağına inansa da geçmişteki seçimlerden sonraki gelişmeler, muhafazakar olmayan milletvekillerinin katılımının bu iki meclisteki atmosferi değiştireceğini gösteriyor. Diğer bir deyişle reformcular, Ruhani ve Ayetullah Ali Ekber Haşimi Rafsancani taraftarı olan ılımlılar, meclisin sayıca değil nitelik olarak değişmesi konusunda umutlu olduğu bildirildi.

İran'daki seçimlere adayların bireysel olarak katıldıkları ve Uzmanlar Meclisi, Parlamento, Cumhurbaşkanı ve Belediye Meclislerinin belirlenmesinde hiçbir partinin rolünün olmadığı kaydedildi.