Merhaba sevgili okurlar... Bu hafta ki köşe yazımda, bir çok kişinin tam olarak bilmediği veya yaralanma/sakatlanma sonrası yalnış tercihlerin yapıldığı, tedavinin en önemli adımlarından biri olan ‘’ sıcak ve soğuk tedavileri’’ hakkında bilgi vereceğim…

Kas-iskelet sistemini etkileyen hemen hemen her hastalığın iyileştirilmesinde sıcak veya soğuk uygulamalardan yararlanılmaktadır. Sıcak ve soğuk uygulamalar fizik tedavi ünitelerinde yapılabildiği gibi çoğu kez kişilerin evde kendi kendilerine de yapabileceği tedavilerdir. İlaç kullanmadan ve ucuz bir şekilde ağrı kesici, kas gevşetici, ödem azaltıcı etki göstermesi sıcak ve soğuk uygulamaların başlıca avantajları arasında yer alır.

Peki ne zaman sıcak, ne zaman soğuk tedavi tercih edilir ve bu tedavileri yaparken dikkat edilmesi gereken konular nelerdir?

Genel kural olarak soğuk uygulama aniden olan (akut) yaralanma ve ağrılarda tedavi amaçlı kullanılır. Akut yaralanmalarda inflamasyon (bağışıklık sistemi aktivasyonu) ve ödem fazladır. Soğuk uygulama bunu azaltır. Sıcak uygulama ise genellikle uzun süredir devam eden (kronik) sorunlarda tercih edilir. Sıcak tedaviler kas ağrısı ve spazmını azaltır. Bazen aynı kişide hem sıcak hem soğuk uygulama dönüşümlü olarak veya farklı vücut bölgeleri için aynı anda kullanılabilmektedir.

Sıcak tedavilerin etkileri nelerdir?

Sıcak tedavi ile damarlarda genişleme(vazodilitasyon) meydana gelir ve kan akımı artar. Böylelikle dokuya daha fazla besin ve oksijen ulaşır. Atık maddeler ise uzaklaştırılır.

Sıcaklık duyusu sinir lifleri ile beyne ulaşarak, ağrıya bağlı sinyalleri azaltır.

Bağ doku sertliğinin azaltılmasında, doku yapışıklıklarının çözülmesinde de oldukça fayda sağlar.

Mevcut kas spazmları sıcak uygulama ile çözülür,eklem hareket açıklığı artar ve ağrı azalır.

Sıcak tedavisi küçük bir alana, bölgesel olarak ya da tüm vücudu etkileyecek şekilde yapılabilir. Kas tutulması gibi lokal şikayetlerde sıcak uygulamanın sadece etkilenen alana yapılması yeterlidir. Daha geniş bir alanı etkileyen ağrı ve tutukluklarda bölgesel tedaviler yapılabilir. Bunun için sıcak nemli bir havlu veya büyük bir hotpack (sıcak paket) kullanılabilir. Tüm vücudun ısındığı kaplıca ve sauna gibi tedaviler ise yaygın eklem kireçlenmesinde tercih edilebilir.

Egzersize engel bir durum yoksa esneme ve ısınma egzersizleri de vücudu ve kasları ısıtmak için iyi bir yöntemdir.

Sıcak tedaviler ne zaman tehlikeli olabilir ?

Sorunlu bölgede morarma veya şişlik varsa sıcak tedavi sakıncalı olabilir. Bu durumda soğuk daha yararlıdır. Açık yaralar üzerine sıcak tedavi yapılmaz.

Şeker hastalığı, dermatit, damar hastalığı, damar içinde pıhtı oluşmuş hastalar (derin ven trombozu), multiple skleroz durumunda sıcak tedavi zararlı olabilir. Şeker hastalığında kişide his duyusu azalmış olabilir; bu nedenle yanık riski artar. Multiple sklerozda sıcak uygulama şikayetleri kötüleştirir. Ağır kalp yetmezliği ve kontrolsüz yüksek tansiyon kaplıca, sauna gibi tedavilere engeldir.

Soğuk tedavilerin etkileri nelerdir?

Soğutucu tedavilerin bir diğer adı kriyoterapidir.

Soğuk uygulama ile damarlarda daralma (vazokonstriksiyon) sağlanır. Böylece belli bir bölgedeki kan akımı azaltılabilir. Buna bağlı olarak bağışıklık sistemi aktivitesi (inflamasyon) ve ödem azalır.

Eklem ve tendonlardaki ödem ağrıya neden olduğundan ödemin azaltılması ağrıyı hafifletir.

Soğuk uygulama ile sinir liflerinin aktivitesinin geçici olarak azalması da ağrının azalmasına katkıda bulunur.

Soğuk tedaviler ne zaman tehlikeli olabilir?

Duyu hissi şeker hastalığı veya sinir yaralanması nedeniyle bozulmuş kişiler doku hasarını işaret eden ağrıyı hissedemeyebilir; bu nedenle soğuk tedaviyi evde uygulamaları sakıncalıdır.

Tutulmuş kas ve eklemler için soğuk uygulama tercih edilmez. Dolaşım bozukluğu varsa soğuk uygulama yapılmamalıdır çünkü soğuk dolaşımı daha da azaltır.

Sıcak ve Soğuk Tedavinin Riskleri

Sıcak tedavide aşırı sıcak derecelere çıkılmamalıdır aksi taktirde cilt yanığı oluşabilir. Enfeksiyon varsa sıcak uygulama enfeksiyonun yayılmasına neden olabilir. Hotpack gibi lokal sıcak uygulamalar bir seferde 20-30 dakikayı aşmamalıdır. Sıcak tedavi sırasında ilgili bölgede ödem gelişirse tedavi durdurulmalıdır. Evde sıcak tedaviye rağmen ağrı ve rahatsızlık şikayetleri artarsa ya da bir hafta geçmesine rağmen azalma olmazsa doktora başvurmalısınız.

Dikkatli olunmazsa soğuk uygulama da cilt, yumuşak doku veya sinir hasarı yapabilir. Kalp damar hastalığı olan kişilerde dikkatli olunmalıdır. Ödem ve ağrıda soğuk uygulamaya rağmen 48 saat içinde gerileme olmazsa doktorunuza başvurun.

Sıcak ya da soğuk uygulama ağrı yapıyorsa veya şikayetlerinizi arttırıyorsa tedavide ısrar etmemelisiniz. Gün içinde sıcak veya soğuk tedaviyi tekrar uygulamak isterseniz doku hasarını önlemek açısından tedavi öncesi cilt sıcaklığının normale döndüğünden emin olun.

SAĞLIKLI VE AKTİF OLACAĞINIZ HAFTALAR DİLERİM …

UZM.FZT.GÜLAY AKINSEL