Son günlerde, Asil Nadir ismi, yine gündemde. Nasıl olmasın ki! Rauf Denktaş ve Şeyh Nazım ile birlikte Nadir, en bilinen Kıbrıslı Türk olarak tanımlanıyor. Asil Nadir’in başarı hikayesi, yaptıkları, mal varlığı, yükselişi, batırılma süreci, özel yaşamı, İngiltere’deki yargılanma süreci, yargılanma süreci esnasında İngiltere’nin başkenti Londra’da kiraladığı lüks ev ve Lapta’daki evi hep konuşuldu.
Lakin, Lefke’de doğduğu ev pek gündeme gelmedi. Uzun yıllar önce konu ile ilgili Ali Baturay arkadaşımın yardımı ileKıbrıs Gazatesi’nde yayınlanan bir yazım olmuştu. Bunun haricinde başka bir yayın hatırlamıyorum. Asil Nadir’in altı senelik mahkumiyeti sonrasında, geçtiğimiz hafta ülkesine dönemesinin ardından, doğduğu ev ile ilgili toparlayabildiğim bilgileri yeniden sizlerle paylaşmak istedim.
BİR MADEN ŞİRKETİ ÇALIŞANI İRFAN NADİR
Geçtiğimiz hafta, çok sevdiğim sakin şehir Lefke sokak aralarında dolaşırken, yolum Asil Nadir’in doğduğu eve düştü. Asil Nadir’in Lefke’de doğduğunu duymuştum. Lakin, evin yerini öğreneli çok olmamıştı…
İrfan Nadir’in, Kıbrıs Maden Şirketinde (CMC-Cyprus Mines Coorparation) çalıştığını, dolayısı ile eski bir CMC çalışanı olduğunu ve Asil Nadir’in o dönemlerde dünyaya geldiğini eski Lefke’liler sürekli olarak anlatıyorlar. Hatta “İrfan Nadir bile madende çalıştı!” denilerek, madenin canlı günleri bu örnekle taçlandırılıyor…
Yıllar önce, Lefke eski muhtarı Altan Öksüz ve değerli eşi Nural Öksüz, onları ziyaret edip, nefis ceviz macunlarının tadına baktığım bir gün sonrasında, Asil Nadir’in doğduğu evin yerini bana göstermişlerdi…
İrfan Nadir, CMC Maden Şirketinde çalışırken, şuan Lefke’deki Mulla Yusuf Sokak olarak bilinen sokakta yer alan kerpiç evi kiralamış… Hiçbir ev dört duvardan ibaret değildir. Her ev, bir yaşam, bir ömür ve ölümdür. Her insanın olduğu gibi, her evin de derin hikayeleri ve tanıklıkları olduğunu düşünüyorum…
Mahalle sakinleri ile konuşurken, İrfan Nadir’in eşi, Asil Nadir’in annesi Safiye Nadir’in, bu evde terzilik yaptığını, hala daha hatırlayanların olduğunu öğreniyorum. Safiye hanım, çok güzel kıyafetler, özellikle de çok özel gelinlikler dikiyormuş…
ASİL NADİR’İN DOĞUM TARİHİ 1 MAYIS 1941
Asil Nadir, 1 Mayıs 1941 tarihinde, narenciye ağaçları, hurma ve ceviz ağaçları içerisindeki, mütevazi bir evde gözlerini dünyaya açtı. Evin yanında bulunan ve Lefke’ye apayrı tazelik sunan su sesi, bu mahallede hiç eksik olmuyor. Halen çağıldıyor…
Asil Nadir’in doğumundan dört sene önce, Lefke hakkında, Süleyman Nasip Atay’ın “Kıbrıs’ın güzellikleri Lefke” adı ile yazdığı yazı, o yılların Lefke’sini nasıl da güzel tasvir ediyor… Lefke hakkında 1937’de kaleme alınıp, 17.01.1938’de yayınlanan yazısını okuduğumuz zaman düşünmemek ve etkilenmemek elde değil…
Kıbrıs’ın Güzellikleri LEFKE
Lefke, aynı isimdeki derenin vadisine kurulmuştur. Bütün güzellikleri sinesinde topladığından, tabiatın Lefke hakkında çok cömert davrandığı görülüyor. Dağlar, vadiler, bahçeler, akarsular ve deniz Lefke’nin süslenmesi için rekabettedirler. Fakat tabiat bu güzellikleri kafi görmedi ve Lefke’nin etrafına pek kıymetli madenler yarattı. Lefke’nin güzellikler mevsimden mevsime değişir, fakat bilhassa kışın ve ilkbaharda manzarası pek muhteşemdir.Lefke’nin her sokağında, asırlarca kendi şarkısını bestelemekle uğraşan çok eski bir bestekara rastlarsın. O, akar sudur. Onun köpüklerle akışı ve yuvarlanışı ne kadar hoştur? Akarsu sana hoşgeldin der gibi çağıldar, ruhuna hayat ve tazelik verir. İlkbaharda portakallar tamamıyla çiçeklendiği zaman manzara daha şairanedir. Gözün millerce,elmas gibi portakal çiçeklerini seyretmesi ne kadar zevk vericidir ! Lefke kasabası günden güne inkişaf etmekte ve hayat ilerlemektedir. Lefke’de dükkan ve ev kiraları pek yüksektiyetir. Dükkanlar bitirilmeden icar ediliyorlar. Yerli halkın başlıca meşguliyeti portakal yetiştirmektir. Lefke, portakalları iyi evsafı ile meşhurdur. Karadağ, İskuryotissa ve Aplıç madenlerinin ortasında bulunduğundan Lefke’de ticaret pek canlıdır. Karadağ’da 2,000 , Iskuryotissa’da 1,100 ve Ksero’da (Gemikonağı) 500 amele hergün işliyor. Sokaklar hergün kalabalıktır ve Lefke pek faal bir kasaba manzarası arz eder. ‘’
LEFKE’DEKİ EVİN ŞİMDİKİ DURUMU
Asil Nadir’in doğduğu evin sahibi, Kıbrıs Türk yazınının ilk kadın şairlerinden 1927 Lefke doğumlu , Urkiye Mine Balman. İlk Kıbrıslı Türk kadın şair kabul edilen Urkiye Mine Balman ile İngiltere’yi, Kıbrıs’ı, Türkiye’yi ve hatta dünyayı kendisinden bahsettiren işadamı Asil Nadir aynı evde dünyaya geldiler.
Lefke’deki bu ev şimdilerde, üzerinde satılık levhasıyla bomboş ve kaderine terk edilmiş durumda… Bir dönem Asil Nadir, doğduğu evi satın almak istemiş ancak ev sahipleri aynı sebepten ‘’ Bu evin bizim içinde hatırası var ‘’ diyerek razı olmamışlar.. Evin komşularından öğrendiğim bilgiye göre, Asil Nadir bu evi ziyaret ettiği bir gün, doğduğu odanın duvarına İrfan Nadir’in evin duvarına kendi el yazısı ile yazmış olduğı ‘Asil Nadir’in doğum tarihinin kayıtlı olduğu, duvar parçasını alarak koleksiyonuna katmış. Narenciyenin en hareketli olduğu yıllarda, Güzelyurt’taki birçok evin duvarında fotoğrafı asılı duran İrfan Nadir ve Asil Nadir, Kıbrıs ekonomisine çok büyük katkılarda bulundu. Lefke’den başlayan hayat yolculuğunda, Polly Peck, Vestel, Niksar su, Del Monte, Jasmine Court Hotel, Olive Tree Hotel, Türkiye medyasındaki atılımları ve Kıbrıs Medya Grubu gibi derin izler bıraktı…
Bir zamanlar, cıvıl cıvıl olan Lefke’deki kerpiç ev, şimdilerde derin yalnızlığını yaşıyor… Evin yakınındaki, hurma, portakal, ceviz, gınnap ağaçları ve evlekten akan serin su, ortak oluyor bu yalnızlığa…
Lefke doğumlu Urkiye Mine Balman’ın “AYAKKABILARIM” isimli şiiri:
Benim kahverengi ayakkabılarım
Hiç böyle değildi…
Taşlı sokaklarda
Caddede, ovada, parkta
Bilmeden tasayı, derdi
Pazara gider,
Komşulara gider,
Kışın yağmurunda
Yazın sıcağında
Dünyayı ayaklarımla gezerdi.
Bilmem ki artık ne oldu?
Söküldü, boyası soldu.
Kimbilir, belki onlar da
Benim gibi yoruldu!..
