Akdeniz sularında yaşayan üçüncü deniz kaplumbağası türü, deri sırtlı (Dermochelys coriacea) deniz kaplumbağasıdır. Deri sırtlı deniz kaplumbağası Akdeniz’de sadece beslenip, Atlantik Okyanusu sahillerinde yumurtlar. Yumurtalarını Akdeniz sahillerine bırakan sini kaplumbağalarının %10’unun ve yeşil deniz kaplumbağalarının da % 30’unun bu amaçla Kuzey Kıbrıs’ın kumsallarını ziyaret ettiği tahmin edilmektedir.
Akdeniz genelinde yeşil kaplumbağaların yumurtladığı üçüncü ve beşinci en önemli sahile Kuzey Kıbrıs’ın ev sahipliği yaptığı tahmin edilir. Deniz kaplumbağalarının 15-40 yaşlarında olgunlaştıkları sanılmaktadır. Sini kaplumbağalarında her 2-4 yıl, yeşil deniz kaplumbağalarda ise her 3-6 yıl olmak üzere, dişi deniz kaplumbağaları beslendikleri alanlardan yuvalama sahillerine göçerler.
Uydu teknolojisi yoluyla gerçekleştirilen araştırmalar, bazı kaplumbağaların Kıbrıs’ı çeviren sularda kalırken, diğer birçok kaplumbağaların ise Türkiye, Mısır, Libya ve Tunus kıyılarındaki beslenme alanlarına doğru uzun mesafeli göçlerde bulunduğunu göstermiştir
Dişi sini kaplumbağaları yumurtlama alanlarına vardıklarında bir sezonda ortalama 2-3 küme yumurtlarken, dişi yeşil deniz kaplumbağaları ise bir sezonda 3-5 küme yumurtlarlar. Deniz kaplumbağalarının ortalama ömrünün yaklaşık 60-100 yıl olduğu tahmin edilir.
Dişi bir deniz kaplumbağası yuvasını kazmak için geceleyin sahile çıkar. Önce tüm yüzgeçlerini kullanarak genişçe bir çukur kazan dişi daha sonra da arka yüzgeçlerinin yardımıyla bir yumurta odası kazar. Burada masa tenisi topu büyüklüğünde yüze yakın yumurta yumurtlayan dişi yumurtalarını kumla örtüp denize döner. Kum içerisinde 50-60 günlük bir kuluçka döneminden sonra yavru kaplumbağalar yumurtalardan çıkarlar ve 2 - 4 günlük bir uğraşla içinde gömülü bulundukları kumun yüzeyine tırmanarak aceleyle kumsaldan denize inerler. Yavrular hayatta kalmak için kendilerini bekleyen yengeç ve balıklara av olmaktan kurtulmalıdırlar. Yavru kaplumbağaları avlayan yırtıcılar özellikle de denizde önemli derecede çoktur. Hayatta kalıp, yetişkin bir kaplumbağa olarak yaşam sürecini yeniden başlatabilen yavru kaplumbağaların sayısı, tahmini olarak 1000 yavru kaplumbağada 1 ’den azdır.
Kaplumbağaları Koruma
1992 yılında Kuzey Kıbrıs Kaplumbağa Koruma Derneği’nin daveti üzerine, İngiltere’den (Birleşik Krallık) gelen gönüllü öğrenciler ve personelden oluşan bir ekip Kuzey Kıbrıs’ın yumurtlama sahillerine yönelik bir inceleme çalışması başlattı. Bu çalışmalarla temeli atılan kaplumbağa koruma girişimi Kuzey Kıbrıs’ta başarılı olan başlıca koruma çalışmalarından biridir.
Kuzey Kıbrıs sahillerinde halen koruma faaliyetlerini sürdüren üç grup mevcuttur. Kuzey Kıbrıs’ta gerçekleştirilen çoğu koruma faaliyeti kaplumbağa yuvalarının korunmasıyla ilgilidir.
Koruma, yumurtaların yumurtlanmış oldukları konumda koruma altına alınması yoluyla gerçekleşebileceği gibi, olağanüstü durumlarda yumurtaların konumunun değiştirilip daha güvenli bir yere taşınmalarını da gerektirebilir. Yumurtaların yerinin değiştirilmesi işlemi çoğunlukla, yumurtaların denize çok yakın bir noktada yumurtlanmış olup kuluçka dönemi sırasında deniz suyunun yükselmesiyle yumurtaların baskına maruz kalabileceği durumlarda uygulanır. Yuva, gerek yumurtaların yumurtlanmış oldukları konumda, gerekse yumurtaların yerlerinin değiştirildiği yeni konumda, köpek ve tilkilere karşı korunması amacıyla bir tel örgüyle çevrilir. Köpek ve tilkiler Kuzey Kıbrıs’taki kaplumbağa yuvalarına karşı en büyük tehlikeyi teşkil eder.
Deniz kaplumbağalarını nerede ve ne zaman gözlemleyebilirsiniz?
Mayıs ayı boyunca ve Haziran ayının ilk yarısında kuzey kıyılarında çiftleşen yeşil deniz kaplumbağalarını görebilirsiniz. Kıbrıs’taki iki kaplumbağa türü yumurtlamaya Mayıs sonlarında başlayıp Ağustos başlarına kadar devam ederler. Kumlu sahillerin çoğunda yumurtlayan kaplumbağaların bıraktıkları yüzgeç izleri ve açtıkları çukurlar görülebilir.Temmuz ayı sonlarından Eylül ayı sonlarına değin gece boyunca yuvalardaki yumurtalardan yavru kaplumbağalar çıkar.
Alagadi kumsalında (kıyı yolu Esentepe istikametinde izlendiğinde Girne’nin 10 mil doğusunda) düzenli olarak kaplumbağa gözlem gezileri düzenlenmektedir. Kaplumbağalarla ilgili daha fazla bilgi edinmek, ve yumurtalarını bırakan yetişkin kaplumbağaları veya yavru kaplumbağaların denize bırakılışını gözlemlemek için, lütfen tatil sürecinizin başlangıcında rezervasyon yapmaya gelin, yerler kısıtlı olduğundan ve ilk gelen ilk hizmet aldığından dolayı gecikmeniz halinde bu gezilerde yer bulamayabilirsiniz. Deniz kaplumbağalarının Kuzey Kıbrıs’taki temel yumurtlama alanlarını haritada bulabilirsiniz.
Kumsallardaki deniz kaplumbağalarına ilişkin kurallar
- Kaplumbağalar Kuzey Kıbrıs kıyısındaki tüm kumlu sahillerin hemen hemen tümünde yumurtlarlar, bu sebepten dolayı lütfen kullanacağınız bütün plajlarda dikkatli davranın. Yumurtlayan kaplumbağaları gözlemlemek istiyorsanız, bunu yapmanın en iyi yolu organize bir gözlem gezisine katılmak olacaktır.
- Geceleyin sahilde iken yol açılabilecek rahatsızlığı en düşük düzeye indirmek için lütfen aşağıdaki kurallara uyunuz:
- Fener ışığını daima asgari düzeyde kullanın, en güzel kaplumbağa gözlem deneyimi ay ışığı altında gerçekleşir.
- Kaplumbağalar yuvalarını kazmayı bitirmeden onlara yaklaşmayın. Yuvasına yumurtalarını bırakma işleminin ön safhalarında kaplumbağa daha kolayca rahatsız olur. Kaplumbağa yumurtlarken (uzun bir süre boyunca kum attıktan sonra hareketsizce otururken) ona sessizce yaklaşıp asgari fener ışığı kullanarak kaplumbağayı ve yumurtalarını izleyebilirsiniz.
- Kaplumbağaya dokunmaktan kaçınmalısınız.
- Parlak ışıklar yavruları denizden uzağa çekeceğinden yavrularda ölüm oranı artacaktır. Eğer geceleyin sahildeyseniz, veya bir plaj kulübesinde kalıyorsanız, lütfen parlak ışıklar kullanmaktan kaçının.
- Yumurtlama sezonu boyunca veya yavruların yumurtalardan çıktığı dönemde, yani Mayıs - Ekim ayları arasında, sahilde açık ateş veya mangal yakmayın.
- Evinize dönerken çöplerinizi yanınızda götürmeyi daima hatırlayın.
Gün boyunca:
- Asla sahilde araç kullanmayınız.
- Plaj şemsiyenizin sapının sivri ucunun bir kaplumbağa yuvasına girmemesi için şemsiyeyi denize yakın ve kumun ıslak olduğu bir noktada kurun.
- Evinize dönerken çöpünüzü daima yanınıza alınız.
Akdeniz’deki tüm kaplumbağalar, nesli tükenmekte olan türler kategorisinde yer alır. Yeşil kaplumbağalar tarih boyunca tüketilmek için avlanmıştır. Günümüzde bu türün avlanması çoğu Akdeniz ülkelerinde yasaklanmış olup, eğer avlanılmaya devam edilen yerler mevcutsa da, bu, geçmişte olduğundan çok daha düşük bir düzeydedir.
Kuzey Kıbrıs’ta kaplumbağalara tehdit teşkil eden ana unsurlar şunlardır:
Yuvaların yırtıcı hayvanlar tarafından yağmalanması
Sahipsiz köpekler ve tilkiler yuvalardaki yumurtaları yağmalarlar. Bu yırtıcılar yuvaları kazıp burada bulunan yumurtaları ve yavruları yerler. Yuvaların korunma altına alınması öncesinde yuvaların %30’u köpek ve tilkiler tarafından yok edilmekteydi.
Tesadüfi av
Balıkçılar kaplumbağaları çoğu zaman kaza sonucu balıkçı ağları ile veya paraketelerle yakalarlar.
Kaplumbağa uzun süre boyunca nefes alabilmek için yüzeye ulaşamaması halinde boğulacaktır. Her yıl Kuzey Kıbrıs sahillerinde muhtemelen balıkçılarca tesadüfi olarak yakalanmış olan ölü kaplumbağalara rastlanır.
Doğal ortamların yok olması
Kıyı ortamlarının turizm amaçlı geliştirilmesi yönündeki yoğun baskılarla beraber, doğal ortamların tükenmesi Akdeniz genelinde yaşanan ana sorundur. Şanslı olduğumuz nokta, yakın geçmişe değin Kuzey Kıbrıs’ta bu baskılara karşı çıkabilmiş olmamızdır. Bununla beraber, bazı . sahillerimiz geriye dönüşü mümkün olmayan şekilde zarar görmüşlerdir; zarar diğer birçok ülkelerle karşılaştırıldığında önemsiz olsa da. Bunun yanı sıra, Kuzey Kıbrıs’taki en önemli sahillerin neredeyse büyük bir çoğunluğu resmi ve hukuki koruma altına alınmıştır.
