Melin Dobran
Pazarcılar Birliği Başkanı Yenal Garabli, KKTC genelinde kurulan açık pazarlarda denetim yapılmadığını söyledi.
Canı her isteyenin, istediği yere tezgâh kurup istediği eşyayı sattığını ifade eden Garabli, “Açık pazarda satış yapması gerekenler, vergiye dahil olan esnaf ve üreticilerdir” dedi.
Bazı memurların ve emekli olan kişilerin de açık pazarda satış yaptığını iddia eden Garabli, denetim olmamasından dolayı haksız rekabet yaşandığını ve esnafın büyük sıkıntı çektiğini belirtti.
Başkan Garabli, vergi levhası olmayan kişilerin de pazarda satış yaptığını ifade ederek, belediyelerin, Vergi Dairesi’nin ve Çalışma Dairesi’nin, işbirliği içinde denetim yapması gerektiğini vurguladı.
“Vergi levhası olmayan da satış yapıyor”
Başkan Garabli, şu görüşlere yer verdi, “Açık pazarlarda herkes gelip satışını yapabiliyor. Bu satışların denetim altında olması gerekiyor. Vergiye tabi insanların pazara girip, eşyasını sergileyip, satış yapması lazım. Geçen gün gümrük memurları pazara geldi. Malın gümrüğü ödenmemiş ve Güney’den getirttiği gerekçesiyle pazarcı bir arkadaşımızın sattığı kestanelere el koydular. Gümrükçüler muhtemelen büyük esnafın, büyük toptancının şikâyeti üzerine gelmiştir. Acaba işleri mi bölündü? Ben bu işin nasıl olduğunu anlamadım. Açık pazarda kaçak iş yapanların durumu ne olacak? Açık pazarda vergi levhası olmadan iş yapan birçok insan var. Bu insanların sattıkları malların gümrüğü ödenmiş mi acaba?
“Kimin ne sattığı belli değil”
Bir de şöyle bir durum var. Diyelim ki adam konfeksiyoncudur fakat tezgâhın önünde yağ, hellim, portakal satıyor. Bu nasıl olur? Hiçbir denetim yok. Vergi levhası yok. Her şeyi satabiliyor. Örneğin, x bir esnaf çiçekçi olarak kayıtlıdır, çiçeğin yanında domates ve portakal da satıyor. Sebze meyve satan esnaf, özel günlerde çiçek de satıyor. Bu durumu, belediyelerin, Vergi Dairesi’nin ve Çalışma Dairesi’nin iş birliği yaparak denetlemeleri lazım. Ben gümrükte ve Vergi Dairesi’nde nasıl kayıtlıysam, o işi yapmam lazım. Onun dışında yapılan bütün işler haksız rekabettir. Bu sorun açık pazarlar kuruldu kurulalı var. Vergiciler gelip geziyor. ‘Burası kime aittir’ diye soruyor. Hasan’a, Hüseyin’e aittir. Vergici bunun doğru olup olmadığını nereden bilecek? Belediyeciyi, Ticaret Dairesi’ni ve Vergi Dairesi’ni de alsın beraber gezsin. Bakalım bu adamın tezgâhında gerçekten kim duruyor. Yer falanın adınadır ama halası durur. Kimin adına ise o durması lazım.
“Memur bile tezgâh kuruyor”
Çalışma izni ile gelip pazarda yer açanlar bile var. Emekli insanlar ve memurlar da pazara gelip stant kuruyor. Vergi levhası olmayan, memur ve emekli kişiler açık pazarda nasıl iş yapabilir?
Eğer ki memursa, devlet dairesinde işliyorsa ya da orada burada işliyorsa, açık pazarda gelip yer açmaya hakkı yoktur. Çalışma Dairesi’nin, Vergi Dairesi’nin ve Ticaret Dairesi’nin bu işi denetlemesi ve araştırma yapması lazım. Biz, bu mercilerden izin almadan satış yapamıyorsak, diğerlerinin de izin alması lazım. İzni yoksa tezgâhının toplanması ve ceza yazılması gerekiyor. Denetim olmadığı için isteyen gelip istediğini satıyor. Belediye diyor ki, ‘adamın vergi levhasının olup olmaması beni ilgilendirmiyor.’ Bu haksız rekabettir. Bir insanın KKTC sınırları içerisinde iş yapabilmesi için önce vergi levhasını göstermesi lazım ve belediyenin bunu dikkate alması lazım.
“Belediyelere baskı kurulması lazım”
En güzel denetleme, Vergi Dairesi ile hükümetin belediyelere baskı kurması ile olacak. Başkası gelip de benim tezgâhımda durmayacak. Memur adam kendi adına stant açar, yerine bakması için başkasını koyar. Vergi levhası ve KKTC kimlik kartı olmayan insanlara izin verilmesin, yer açmasın’. En büyük mücadelemiz budur.
Biz kendi topraklarımızda mağdur durumdayız. Açık pazarda kaç tane Kıbrıslı Türk esnaf var? Yüzde 10. Bu işin denetimi çok kolaydır ama yapmak istemiyorlar. Ticaret Dairesi çarşılarda çok dolaşıyor, bakıyor ama onun da işi sınırlı. Malın tarihine bakar, eskiyse onu toplar. Ticaret Dairesi’nden memnunuz. Vergi Dairesi hiç gezmiyor. Burası kimin yeri diye soruyor, ‘Yenal’ın’ diyoruz, ‘tamamdır işaretledik’ diyorlar. Satışı yapan kim? Tezgâhta duran kim? Bunların ekip halinde gezmesi lazım ki yalan söylendiğinde biri değilse diğeri yakalayacaktır. İçişleri Bakanlığı’ndan belediyelere, ‘kesinlikle vergi levhası olmayanlar açık pazara girmeyecek ve vergi levhasındaki işi ne ise onu yapacak’ diye yazı verilmesi lazım.”
