Züleyha Karaman
Kıbrıs Türk Ticaret Odası’nın (KTTO), 2015-2016 yıllarını kapsayan “Kuzey KıbrısEkonomisi Rekabet edebilirlik Raporu”nda KKTC’de istihdam ve işgücünün sektörel dağılımına da yer verildi.
Devlet Planlama Örgütü (DPÖ) Aralık 2015 raporundaki verilere göre, Kuzey Kıbrıs’ta istihdam edilen kişi sayısı 103,149 (yüzde 44,6). En yüksek istihdam oranı yüzde 18.2 ile toptan ve perakende ticaret sektöründe, en az istihdam
oranı ise yüzde 0.1 ile madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe yer alıyor.
İstihdam edilen 103,149 kişiden 593’ü, yani yüzde 0,6’sı Güney Kıbrıs’ta çalışıyor. İstihdam edilenlerin yüzde 80,5’i Sosyal Sigortalar Dairesi’ne, yüzde 12,6’sı Emekli Fonu’na, yüzde 0,3’ü de diğer Sosyal Güvenlik kurumlarına kayıtlı olarak çalışıyor.
İstihdam edilenlerin kayıt durumlarına sektörler bazda bakıldığında, en yüksek miktarda kayıtsız istihdamın sırasıyla, hizmetler ve tarım sektöründe, en az kayıtsız istihdamın ise sanayi ve inşaat sektöründe olduğu görülüyor.
Ayrıca kayıtsız istihdamın merkez ve bucaklardaki dağılımının yakın miktarlarda olduğu fakat, hizmetler sektöründeki en fazla kayıtsız istihdamın merkezlerde toplandığı da göze çarpıyor.
Kamu sektöründeki istihdam oranı da toptan ve perakende ticaret sektöründe çalışanların oranının ardından yüzde 14.6 ile ikinci sırada yer alıyor.
Kuzey Kıbrıs’ın eğitim adası olma yolundaki ilerlemesiyle doğru orantılı olarak eğitim hizmetleri sektöründeki istihdam oranı da yüzde 9.2 ile üçüncü sırada bulunuyor. Eğitim sektöründen sonra ülke ekonomisine katkıda bulunan bir
diğer önemli sektörün turizm olması da göz önünde bulundurulduğunda, lokanta ve otellerdeki istihdam oranı ise yüzde 8.6.
Kuzey Kıbrıs ekonomisinin gelişebilmesi ve ihracat yapabilecek duruma gelebilmesi için büyük katkılar sağlayabilecek imalat sektöründeki istihdam oranı da yüzde 7.8.
Yayınlanan makroekonomik göstergelere göre son yıllarda gelişme gösteren inşaat sektörü de aynı oranda, yüzde 7.8 oranında Kuzey Kıbrıs konomisine istihdam sağlıyor.
BÖLGELER
Lefkoşa’da sanayi sektörü, Gazimağusa’da ise tarım sektörü daha fazla istihdam sağlıyor
KKTC’de bölgeler bazında bakıldığında, beş ilçede de hizmet sektörünün büyük oranda istihdam sağladığını görülüyor.
Yayınlanan makroekonomik göstergelerde bulunan veriler incelendiğinde, tarım sektörünün diğerlerine kıyasla daha fazla istihdam sağladığı ilçe Gazimağusa
olurken ve sanayi sektörünün ise en fazla istihdam sağladığı ilçenin Lefkoşa olduğu ortaya çıkıyor. Yine aynı şekilde, Lefkoşa’da hizmetler ve sanayi sektöründen sonra, diğer dört ilçeye kıyasla en yüksek istihdam oranının inşaat sektöründe olduğu da göze çarpıyor.
İstihdam edilenlerin Sektörlere Göre Kayıtlılık Durumu
Kuzey Kıbrıs’ta Sektöre Göre Son Beş Yıl İçerisindeki İstihdam Oranları
Son beş yıla bakıldığında kamudaki istihdam oranlarının pek de düzenli bir biçimde seyretmediği görülüyor.
Ocak 2011 tarihinden itibaren geçerli olan Kamu Çalışanlarının Maaş Ücret ve Ek Ödeneklerinin Düzenlenmesi Yasasının yürürlüğe girmesinden sonra 2014 yılının verilerine göre, kamudaki istihdamın son beş yılın en düşük verilerine
ulaştığı ortada.
Bunun yanı sıra toptan ve perakende ticaret sektöründe ise, 2012 yılında düşüşe geçen istihdam oranı 2014 yılında yeniden yükselişe geçtiği son yıllarda Kuzey Kıbrıs’a yapılan büyük ölçekli ticari yatırımların bu oranın tekrardan yükselmesine faydalı olduğu görülüyor.
Eğitim hizmetleri sektöründe ise son beş yıl içerisindeki istihdam oranlarının çok düzensiz olmadığı, yüzde 10-12 oranlarında seyrettiği fakat 2014 yılında düşüşe geçtiğini veriler ortaya koyuyor.
Raporda, bu durum, yine Kamu Çalışanlarının Maaş Ücret ve Ek Ödeneklerinin Düzenlenmesi Yasası düzenlemesinin, kamu sektöründeki öğretmenleri etkilemesinden dolayı öğretmenlerin sektör değiştiği şeklinde yorumlanıyor.
Son beş yılda gayrimenkul ve kiralamadaki istihdam oranlarının artması da bir diğer ilgi çekici durum. Özellikle 2013 ve 2014 yıllarında dikkat çekici bir artış gözleniyor.
Madencilik ve elektrik, gaz vs hizmetleri sektöründe ise son beş yıldır neredeyse hiçbir değişiklik olma. Devletin bu sektörlere yatırım yapmaması ve de dış kaynakları yatırım isteklerinin daha fazla hizmet sektörüne olmasından dolayı bu sektörde istihdam en az seviyede ve durağan bir biçimde seyretti.
İŞ YAPARKEN KARŞILAŞILAN EN PROBLEMLİ FAKTÖRLER VE POLİTİKA ÖRNEKLERİ
KTTO’nun “Kuzey Kıbrıs Rekabet Edebilirlik Raporu 2015-2016” raporuna göre, katılımcı yanıtları incelendiği zaman, Kuzey Kıbrıs’ta iş yapanların karşılaştığı en önemli faktörün verimsiz devlet bürokrasisi
olduğu ortaya çıkıyor.
İş yaparken karşılaşılan en problemli faktörlerde, verimsiz devlet bürokrasini, döviz düzenlemeleri, finansmana erişim, yetersiz eğitim iç gücü, siyasal istikrarsızlık faktörleri ilk beşte takip ediyor.
Yetersiz eğitimli işgücü, karşılaşılan problemler arasında dördüncü sırada yer alıyor ve 16 puan üzerinden 9,49 puana sahip. Yine istihdamla ilgili olarak kısıtlayıcı işgücü düzenlemeleri ise karşılaşılan sorunlar arasında dokuzuncu sırada yer alıyor.
Şekil: İş Yaparken Karşılaşılan En Problemli Faktörler
Verimsiz Devlet Bürokrasisi....................13.20
Döviz düzenlemeleri..................................11,13
Finansmana erişim....................................10,28
Yetersiz eğitimli işgücü..............................9,49
Siyasal istikrarsızlık...................................8,49
Vergi oranları...............................................6,35
Hükümet istikrarsızlığı/darbeler...............5,92
Kısıtlayıcı işgücü düzenlemeleri..............5,71
Yenilik için yetersiz kapasite.....................5,64
Enflasyon.....................................................4,57
Vergi düzenlemelerindeki karmaşıklık....4,43
Ulusal işgücündeki kötü iş ahlakı.............3,21
Kamu sağlığındaki zayıflık............................2,00
Suç ve hırsızlık.............................................1,36
Rüşvet....................................................1,07
