Haluk Doğandor

Parmak patatesin ithali artık sadece iki firmaya bağlı oldu. Tarım Bakanlığı ve Ekonomi Bakanlığı işbirliğiyle yapılan protokole göre yerli imalatçı Cypro Chips ile Kıbrıs Evi firmalarından fatura alınmadan Ticaret Dairesi ithal izni vermeyecek.

İthalat izni bu iki firmaya bağlı

Tarım Bakanlığı önergesiyle Bakanlar Kurulu bir ay önce parmak patatesin ithalini yasakladı. Üreticiyi korumak adına bu yasaklamayı yaptığını iddia eden bakanlık yetkilileri, yine de parmak patates ithal etmek isteyen olursa, önce bu iki firmadan alınacak parmak patatesin faturasını Ticaret Dairesi’ne ibraz etmeleri şartına bağladı. Eğer bu iki firmadan1 ton patates alırlarsa, dışarıdan da %50 fazlasıyla 1,5 ton parmak patatesi ithal edebilecekler.
Kızartmada ithal daha iyi

Bu duruma tepki gösteren ithalatçılar ve parmak patatesi tüketen restoran ve benzeri işletmeler karara karşı tepki gösterdiler. Restoran ve benzeri kuruluşlar, yerli patatesin lezzetli olmasına karşın kızartma konusunda elverişli olmadığını iddia ettiler. Müşteriye take-away servisi sırasında yerli patatesin yumuşama yaptığını, oysa ithal patatesin diri kaldığını belirten fast-food restoranları, yerli patatesin daha çok kebap ve sulu yemeklerde tercih edildiğini söylediler.

Tarım Bakanlığı yetkilileri konu hakkında yaptığımız görüşme sonrasında üst düzey bir yetkili Haberal Kıbrıslı Gazetesi’ne şu açıklamayı yaptı:

“Özellikle yerli üretimin desteklenmesi açısından parmak patatesle ilgili bir karar alındı. Parmak patateste tamamen ithalata dayalı bir süreç olduğu gerekçesiyle ve yerli üreticinin desteklenmesi bakımından böyle bir çalışma gerçekleşmiştir. Ayda 160 tonluk bir ithalatın söz konusu olduğu ve bunu yerli üretime kaydırmak amacıyla bu karar üretildi. Bu kararın alınması sonrasında ilgili taraflarla yapılan toplantılar devam etmekte ve önümüzdeki hafta daha net bir şekilde bu konuda izlenecek yol haritası belirlenecektir. Ancak önceki gün izinleri daha önce alınan ve gümrükte bekleyen parmak patates ithalatına kontrollü olarak izin verdik.”
Firmaların sağlık raporları olmadığını bakanlık doğruladı

Tarım Bakanlığı’nın önerisiyle Bakanlar Kurulu’ndan 12 Mart’ta geçen “parmak patates” ithalini yasaklayan karar sonrasında, sadece iki yerli firmaya öncelik tanındığını söyleyen bazı ithalatçılar, bu iki firmanın kalite ve sağlık raporlarının bakanlığa verilmediğini iddia etti. Bakanlık yetkilileri de bu iddiayı doğruladı ve raporların Pazartesi günü ellerine ulaşacağını ifade etti.

Sağlık raporu olmadan ithalat nasıl yasaklanır?

 İthalatçı firmalar, “Bu iki firmanın sağlık raporları belli olmadan ithalatı yasaklamaları oldukça düşündürücü ve manidardır” diyerek Tarım Bakanlığı’nı suçladı. İsmini vermek istemeyen bazı ithalatçı firma yetkilileri, “Bakanlık yanlış iş yapıyor, önce bu firmaların sağlık raporlarını alacak ve ondan sonra ithalatı yasaklayıcı kararı alacaktı” şeklinde konuştu. “Bakanlığın bu kadar aceleci olmasını anlayamıyoruz” diyen ve bakanlığa tepki gösteren firmalar daha ciddi iddialarda bulundu. Bu iki firmanın CTP’ye yakın firmalar olduğundan kayırıldığı iddiasında bulunan bazı firma yetkilileri, “bakanlığın yaptığı yanlış işler ve acelecilik bu iddiaları doğrular nitelikte” diyerek tepki gösterdi.

Tarım Bakanlığı ile Ekonomi Bakanlığı’nın uygulamasını doğru bulan Sanayi Odası Başkanı Ali Çıralı ise telefon ile yapılan görüşmede şunları söyledi:

Bize göre doğru bir karar

“Bakanlık bu konuda doğru bir karar üretti. Biz her yıl 2,5 milyon dolar tutarında donmuş parmak patates ithal ediyoruz. Yaş patatesi satarken 0,40 cente satıyoruz, işlenmişine ise 1,2 dolar veriyoruz, yani üç katı kadar fazla bir paramız yurt dışına gidiyor. Parmak patates turizmde, üniversite sektöründe ve halk arasında oldukça tüketilen bir ürün olarak ilk sırayı almaktadır. Yerel ürün olarak alınan bu kararın uygulanmasında zaman içinde sıkıntılar aşılır, herkes memnun olur. Hatta bakanlık bir esneme yaptı ve önceki gün parmak patatesin bir kısım ithalatına izin verdi.”

Bu kararı kınıyoruz derhal geri alınmalı

12 Mart 2015 tarihinde alınan Bakanlar Kurulu Kararıyla parmak patatesin ithalatının yasaklanmasına karşı çıkan Ticaret Odası Başkanı Fikri Toros ise “Bu serbest piyasa ekonomisi ve rekabet kurallarına aykırı bir karardır” diyerek tepki gösterdi. 

Fikri Toros şöyle devam etti:

Sadece iki firma işaret edildi

“Hükümetin sadece iki firmayı işaret ederek, 12 Mart 2015 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile ithalatı yasaklaması, öncelikle serbest piyasa ekonomisi ile rekabet kurallarına aykırıdır. Bu kararla tüketicinin özgür seçim hakları ortadan kaldırılmıştır. Bu sürdürülebilir bir uygulama olmadığı gibi, yerli üreticiyi destekleyecek güvenilir ve stratejik bir yapısı da yoktur.”

Kızartma için uygun değil

“Bizim patatesimiz spontan bir patates olup işlenmiş, donmuş tüketim için kullanılmaya elverişli değil” diyen Toros şunları ekledi: 
“Teknik açıdan da asgari bir yağ tüketimi olan bir cins değildir, biz yerli patatesi turistik bazı otellerde bizzat test ettirerek uygulama yaptık ve olumsuz rapor verdiler.” 

2 kişiye menfaat, 20 mağdur

Bakanlar Kurulu Kararı’nın sadece bu iki firmanın menfaati için çıkarıldığını, bunu da 24 saatte uygulamaya konmasıyla teyit edildiğini savunan Ticaret Odası Başkanı Fikri Toros, bu kararın şüphe taşıyan bir uygulamaya dönüştüğünü iddia etti. Bir ithalatçıyı rakibinin malını almaya zorlamanın doğru bir hareket olmadığını ifade eden Toros, “Bu kararla iki kişiye menfaat sağlandı, ama 20 kişi mağdur edildi” diye konuştu.

Yerli üreticinin desteklenmesi tohum aşamasında başlamalı

Eğer yerli üretici gerçekten desteklenmek isteniyorsa bunun daha tohum aşamasında başlanması gerektiğine işaret eden Fikri Toros, üretimden başlayan bir çalışma tüketim aşamasına kadar devam eden süreçte ele alınması gerektiğini belirtti.  “Tüm paydaşlar bir araya gelir, bu sektörün tüm halkalarına söz hakkı tanınır ve sonuçta alınacak ulusal bir kararla kimsenin mağdur edilmemesi sağlanır” diyen Toros “Biz alınan bu kararı kınıyor ve derhal geri alınmasını istiyoruz.

Devlet politikası iki kişiyle sınırlanmamalı

Aldıkları kararın asla yerli üreticinin desteklenmemesi anlamına gelmediğine dikkat çeken Toros, yerli üretimin ekonomik büyüme için elzem olduğunu ve üreticiye yönelik izolasyonların da kaldırılması gerektiğini söyledi. Avrupa Birliği standartlarının Kuzey Kıbrıs’a gelmesi için yoğun lobi faaliyetleri içinde olduklarını ifade eden Toros, her zaman yerli üreticinin yanında yer almaya gayret ettiklerini söyledi. İki girişimci patates firmasını da ayrıca kutladıklarına değinen Toros, ancak devlet politikasının sadece iki kişiyle sınırlanmasını da kabul etmediklerinin altını çizdi.