Seçim sistemi belli değil

Meclis yeni seçim sistemi ile ilgili bir yasa yaptı, Yüksek Seçim Kurulu dahi içinden çıkamadı. Yasanın değişimi için komite çalışıyor ama her kafadan bir ses çıkıyor. Yasanın iptali ve eski sistem gündemde

31.07.2017 - 11:38 Yayınlanma

486 Gösterim

Duygu Alan

Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik)Yasa Önerisi, Meclis Komitesi’nde uzun süre görüşüldükten sonra 18 Nisan 2016 tarihinde Cumhuriyet Meclisi Genel Kurulu’nda oy birliği ile onaylandı. Öneriye tüm partiler onay verdi, çarşaf liste yeni seçim sistemini oluşturdu.

Yüksek Seçim Kurulu (YSK), teknik eksiklikler olduğu gerekçesi ile 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’nın mevcut şekli ile seçime gidilmesinin mümkün olmadığını belirtti, sıkıntıları 31 Ocak 2017 tarihinde yazılı olarak Başbakanlık’a ve siyasi partilere aktardı.

Yüksek Seçim Kurulu’nun 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’nda önerdiği değişikliklerin yapılması konusunda Şubat ayında çalışmalara başlayan Cumhuriyet Meclisi Hukuk ve Siyasi İşler Komitesi, halen çalışıyor.

Üç bölge üç liste önerisi

Komite çalışmalarını sürerken, ortaya da farklı öneriler çıkmaya devam ediyor.

Kendi dar bölgelerini düşünenler “Eski liste ile seçime gidelim” demeye başladı.

Mağusa-İskele, Lefkoşa ve Girne-Güzelyurt-Lefke olmak üzere üç ayrı bölgeye ayrılıp üç ayrı pusula çıkarılıp çarşaf listenin uygulanması şeklinde öneriler var.

Komite Ekim’e odaklı

Cumhuriyet Meclisi Hukuk ve Siyasi İşler Komitesi Başkanı UBP Milletvekili İzlem Gürçağ, altı ilçenin tek pusula üzerinde yer alacağı, tek bölgeli seçim şekli üzerinde çalışmalarını sürdürdüklerini kaydetti.

Gürçağ, eskiye dönüşün söz konusu olmadığını belirtti.

İzlem Gürçağ, Ekim ayında Cumhuriyet Meclisi Genel Kurulu’nda ilk gündem maddesi olacak şekilde çalışmalarını sürdürdüklerini sözlerine ekledi.

Komitesi üyesi, UBP Milletvekili Erdal Özcenk, 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası ile ülke genelinde her seçmenin istediği adaya oy vermesinin murat edildiğini belirterek “ancak çözmemiz gereken Yüksek Seçim Kurulu’nun bu seçimi nasıl yapacağıdır. Çok iyi düşünmek lazımdır. Gelinen noktada verilmiş bir karar yok, komite çalışmaları sürüyor” dedi.

Komite üyesi, Demokrat Parti (DP) Lefkoşa Milletvekili Dr. Mustafa Arabacıoğlu, Lefke’nin de il olması ile birlikte 6 bölgeli bir çarşaf listenin olacağını söyledi, oy pusulalarının çok uzun olacağını ve karma oyda yanılgı payının da çok yükseleceğini belirtti.

“Seçime hangi yasa ile gidileceğinin kararını günün sonunda parlamento verecek” diyen Dr. Arabacıoğlu, 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası ile seçime gidilmesi durumunda karma oy sisteminin muhakkak düzenlenmesi gerektiğini ifade etti.

Erhürman net konuştu

Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) Genel Başkanı Tufan Erhürman, Yüksek Seçim Kurulu’nun 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’nda önerdiği değişikliklerin yapılması, Nisan 2018’de yapılacak Milletvekilliği seçimlerine 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası ile gidilmesi gerektiği görüşünü belirtti.

Gürçağ: Eskiye dönüş söz konusu değil

İzlem Gürçağ, eskiye dönüşün söz konusu olmadığını belirterek şunları söyledi: “Ekim ayında genel kurul açılınca ilk gündem maddesi olacak şekilde seçim yasası tasarısı üzerinde çalışmalarımıza devam ediyoruz. Eskiye dönüş söz konusu değildir. Altı ilçenin tek pusula üzerinde yer alacağı bir sistem üzerinde çalışıyoruz. Hedefimiz bu yasa ile seçime gitmektir.

Özcenk: Komite çalışmaları sürüyor

Cumhuriyet Meclisi Hukuk ve Siyasi İşler Komitesi üyesi, UBP Milletvekili Erdal Özcenk, şuana kadar komitenin 2 kez toplantı yaptığını belirterek henüz bir neticeye varılmadığını söyledi, komite çalışmalarının sürdürüldüğünü kaydetti.

5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası ile ülke genelinde her seçmenin istediği adaya oy vermesinin murat edildiğini belirten Özcenk, “Seçim ile ilgili birkaç görüş var. Biri seçimin eski yasaya göre olması, yeni yasamanın 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’nı düzeltmesidir. Ancak 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası, Cumhuriyet Meclisi’nden geçmiştir” diye konuştu.

Tüm problemin bu kadar büyük bir listeyi basacak kapasitede matbaanın olmaması olduğunu kaydeden Erdal Özcenk, “Bu noktada tüm bölgelerin vekil adaylarının bir kağıt üzerine yazılması mümkün olmadığı için Mağusa-İskele, Lefkoşa ve Girne-Güzelyurt-Lefke olmak üzere üç ayrı bölgeye ayrılıp üç ayrı pusula çıkarılıp çarşaf listenin uygulanması şeklinde bir öneri var” dedi.

Erdal Özcenk, “Milletvekillerinin bölgecilik anlayışından uzak tutulmaması için çarşaf liste sistemine geçildi ve 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’nı yaptık. Ancak çözmemiz gereken Yüksek Seçim Kurulu’nun bu seçimi nasıl yapacağıdır. Çok iyi düşünmek lazımdır. Gelinen noktada verilmiş bir karar yok, komite çalışmaları sürüyor” ifadelerini kullandı.

Arabacıoğlu: Karma oy sistemi muhakkak düzenlenmeli

Cumhuriyet Meclisi Hukuk ve Siyasi İşler Komitesi üyesi, DP Milletvekili Dr. Mustafa Arabacıoğlu, çarşaf liste olarak adlandırılan her seçmenin her bölgeden milletvekili adayına oy verebileceği seçim sisteminin bir şekilde bölgeciliği koruyan bir sistem olduğunu belirterek, “Milletvekili sayısı bölgeden çıkacak ancak çıkacak olan vekillerin kimler olacağını ülke genelinde seçmenlerin oyları sonucu belirlenecek” dedi.

Lefke’nin de il olması ile birlikte 6 bölgeli bir çarşaf listenin olacağını söyleyen Arabacıoğlu, oy pusulalarının çok uzun olacağını ve karma oyda yanılgı payının da çok yükseleceğini belirtti.

Arabacıoğlu, “Karma oy ile ilgili ciddi boyutta sıkıntı vardır. Kendi çocuğum ve eşimin bile uygulayıp uygulamayacağı ile ilgili şüphem vardır. Günün sonunda hangi yasa ile seçime gidileceğinin kararını parlamento belirleyecek ancak 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası ile seçime gidilecekse karma oy sisteminin mutlak düzeltilmesi gerekir” diye konuştu.

5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’ndaki teknik eksikliklere de işaret eden Mustafa Arabacıoğlu, oy pusulalarının basımı için matbaaya ihtiyaç olduğunu, sandık ve kabin sayılarının arttırılması gerektiğini söyledi.

Erhürman: Seçime yeni yasa ile gidilmelidir

Erhürman, “Bizim bu konu ile ilgili görüşümüz nettir. Yüksek Seçim Kurulu’nun 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’nda önerdiği değişiklikler yapılsın, bu değişiklikler yapıldıktan sonra seçime 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası ile gidilsin” dedi.

5 milyon TL bulunacak

Seçim ve Halkoylaması Yasası, Cumhurbaşkanlığı, genel, yerel ve ara seçimlerde oy pusulası ve diğer evrakların basım yetkisini Devlet Basımevi’ne veriyor.

Devlet Basımevi’nde yer alan makine 50 santime 70 santim oy pusulası basabilme kapasitesine sahipken, yeni seçim yasasına göre ebatlar en az 60 santime 85 santim olarak ortaya çıkıyor. Bir vatandaşın, altı ilçede oy kullanmasını öngören yeni yasa, ada genelindeki tüm adayların tek pusulada basılmasını zorunlu hale getiriyor.

Öngörülen seçim pusulalarının Devlet Basımevi’nde basılabilmesi için 1 milyon 292 bin Euro üretici firmeye, 58 bin Euro da Devlet Basımevi’nin fiziki koşullarının makine montajına uyumlu hale getirilmesi için gerekiyor. 1.3 milyon Euro, yani yaklaşık 5 milyon TL yeni bir masraf da yapılması gündemde.

YSK’nın sorunu daha büyük

Devlet Basımevi’nin uyarısının yanı sıra, daha büyük bir sorun Yüksek Seçim Kurulu’nda yaşanıyor. Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Narin Ferdi Şefik, Başbakan Hüseyin Özgürgün’e gönderdiği yazıda, endişelerini sıraladı.

Yedi maddelik YSK yazısında, matbaa ve paravanların uyumsuzluğundan, yasa içerisindeki tezatlıklara kadar bir çok madde var. Teknik yanlış anlamalara imkan vermemek adına, YSK’nın Başbakan Hüseyin Özgürgün’e gönderdiği yazıyı aynen paylaşıyoruz:

İşte o 7 madde:

Tadil edilmiş şekli ile 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması altında milletvekili seçimi için öngörülen oy pusulasının boyutunun 9 siyasi parti ve bağımsızların katılması halinde 64×84 cm olacağı tespit edilmiştir. Siyasal parti sayısının çoğalması halinde bu ebat daha da artacaktır. Her partinin 50 aday göstereceği gerçeği ışığında seçimde kullanılan bir çok Yüksek Seçim Kurulu formunun boyutları da değişmiştir. Bu formların Devlet Basımevi’nde basılması imkanı olmadığı bildirilmiştir. Devlet Basımevi’nin en büyük boyut olarak basım yapabileceği evrağın 50×70 cm ebatında olduğu bildirilmiştir. Seçim evraklarının bilhassa oy pusulalarının özel bir şirket tarafından basılması söz konusu olamaz. Bu nedenle Devlet Basımevi’nin milletvekilliği seçiminde kullanılacak oy pusulası ve tüm Yüksek Seçim Kurulu formlarının basımının gerçekleştirilebilecek donanıma kavuşturulması gerekecektir.
Milletvekilliği seçiminde kullanılacak yeni oy pusulaları çok büyük olduğundan mevcut paravanlarımızın kullanılması mümkün değildir. Bu nedenle yeni paravana ihtiyaç duyulacaktır. Oy verme süresinin milletvekilliği seçiminde uzayacağı göz önünde tutularak, sandıklardaki paravan sayısının artırılması gerektiğinden, en az 2000 adet yeni paravana ihtiyacımız olacaktır.
5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’nın 5. Maddesinde milletvekilliği seçiminde halen her ilçenin bir seçim bölgesi olduğu yer almaktadır. 33/2016 sayılı yasa ile yapılan tadilat neticesinde milletvekilliği seçiminde seçim bölgesi tüm ülke olarak kabul edilmiş olmakla birlikte, 5. Madde tadil edilmeden bırakılmıştır. 5. Maddenin düzeltilmesi gereklidir. Aynı şekilde milletvekilliği seçimi için seçim bölgesi devlet sınırları olarak değiştirildikten sonra “seçim bölgesi” ibaresinin kullanıldığı tüm diğer maddelerin de gözden geçirilmesi ve milletvekilliği seçiminde İlçe Seçim Kurulu ve Yüksek Seçim Kurulu görevlerinin yeniden düzenlenmesi gerekecektir.
Tadil edilmiş 5/1976 sayılı Seçim ve Halk Oylaması Yasası’nın seçim yasaklarını düzenleyen 79. Maddesine 33/2016 sayılı yasa ile yeni bir 3. Fıkra eklenmiş bulunmaktadır. “Seçim yasaklarının başladığı tarihten itibaren adaylar, herhangi bir spor kulübü, dernek, hayır kurumu ve benzeri yerlere her ne ad altında olursa olsun herhangi bir maddi katkıda bulunamazlar.” Ancak bu fıkraya aykırı hareket edilmesi hali için aynı yasanın 190. Maddesinin 3. Fıkrasında herhangi bir suç oluşturulmamıştır. Bu eksikliğin 190. Maddeye ilave edilmesi gerekmektedir.
5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’nı tadil eden 33/2016 sayılı yasa ile karma oy ile ilgili, 101. Maddenin (4) (A) fıkrasına tadil yapılmış (4) (C) fıkrası ise değiştirilmemiştir. “(4) (A) milletvekilliği seçiminde oyunu, birleşik oy pusulasında adı ve soyadı bulunan herhangi bir partili aday ve/veya bağımsız adaylara karışık olarak vermek isteyen seçmen, orada bulundurulan kalemle, oy vermek istediği adaylara, ad ve soyadları karşısındaki kareye işaret koymak suretiyle oyunu “KARMA” olarak kullanır. Karma oy, en az iki siyasal parti adayları arasında ve/veya en az bir siyasi partinin adayları ile bağımsız adaylar arasında kullanılır.
Ancak seçmen oyunu karma olarak kullanmak isterse, bu hakkını, en az 24 (yirmidört), en fazla 50 (elli) aday için kullanmak ve her ilçeden en az aday sayısının yarısı kadar adaya oy vermek zorundadır.
Aday sayısının yarısının ondalıklı olduğu ilçelerde aday sayısının yarısı ondalıklar hesaba katılmaksızın belirlenir. Seçmenin aday sayısının yarısından az sayıda aday oy verdiği ilçelerde kullandığı karma oylar geçersiz sayılır. Bu durumda seçmenin aday sayısının en az yarısı kadar oy verdiği ilçelerdeki oyları geçerli kabul edilir.
(4) (C) Karma olarak kullanılan oy pusulasından geçersiz sayılan işaretler dışındaki işaretlerin sayısı, bu fıkranın kesirlerin hesaba katılmayacağını öngören (A) bendi kuralları saklı kalmak koşuluyla, o bölgeden çıkarılacak milletvekili sayısının yarısından az olması halinde, o oy pusulası geçersizdir.”
Madde 101 (4) (A) altında seçmen oyunu karma olarak kullandığı takdirde en az 24 aday, en fazla 50 aday için kullanacak ve ayrıca her ilçede en az aday sayısının yarısı kadar oy vermek zorunda olacaktır.
Şu andaki nüfus sayısına göre tespit ettiğimiz milletvekili sayısına göre bu, Lefkoşa’da 8, Mağusa’da en az 6, Girne’de en az 5, Güzelyurt’ta en az 2, İskele’de en az 2 ve Lefke’de en az 1 oya, toplam 24 oya tekabül edecektir.
Madde 101 (4) (A) altında seçmenin aday sayısının yarısından az sayıda adaya oy verdiği ilçelerde kullandığı karma oylar geçersiz sayılacak diğer ilçelerdeki karma oylar geçerli kalmaya devam edecektir.
Madde 101 (4) (C) altında ise geçersiz sayılan işaretlerin dışındaki işaretlerin sayısı, o bölgeden çıkarılacak milletvekili sayısının 1/2 ‘sinden az olması halinde oy pusulası geçersiz olacaktır. Bu durumda madde 101 (4) (C)’ye göre 1/2 ‘den az oy kullanılan bir ilçe bulunması halinde, sadece o ilçe için verilen oylar geçersiz sayılmayacak, tüm oy pusulası geçersiz olacaktır.
Ayrıca 5. Madde tadil edildikten sonra milletvekilliği seçiminde devlet sınırlarının bir seçim bölgesi olması ile, 50 oyun yarısı olan 25’in altında oy kullanılması halinde oy pusulası geçersiz addedilecektir.
Madde 136 (2) (C)’de “………. Ancak, bir seçmenin kullandığı tercih oylarının geçerli sayılıp hesaplamaya dahil edilebilmesi için “EVET” mührünün kullandığı siyasal partiden olmak koşuluyla, her ilçeden aday sayısının yarısı kadar adaya tercih oyu vermesi gereklidir” demektedir.
Madde 101 (2) (C)’de ise “Ancak, seçmen bu tercih hakkını kullanmak isterse, o siyasal partinin listesinde ad ve soyadları yazılı adayların yarısı için kullanmak zorundadır” demektedir.
Madde 136 (2) (C)’ye göre seçmen Lefkoşa’da 8, Mağusa’da 6, Girne’de 5, Güzelyurt’ta 2, İskele’de 2 ve Lefke’de 1 aday için toplam 24 tercih oyu kullanacakken, madde 101 (2) (C)’ye göre toplam 25 tercih kullanması gerekmektedir. 25’den az tercih kullanıldığı takdirde tercihler geçersiz sayılacaktır. Bu nedenle bu sorunun çözülmesi gerekmektedir.
Madde 101 (7) ile Belediye Meclis Üyeliği seçimlerinde 101. Maddenin 1., 2., 3., 4., 5. Ve 6. Fıkra kuralları çerçevesinde seçmenin oyunu kullanacağı, ancak milletvekili sayısı ile ilgili kuralların, Belediye Meclisi Üyeliği seçimlerinde uygulanmayacağı yer almaktadır.
Madde 96 (5)’de de yine Belediye Meclis Üyeliği seçiminde oy pusulalarında bu maddenin 1., 2., 3., ve 4. Fıkralarının uygulanacağı belirtilmektedir.
Milletvekilliği seçiminde kullanılacak yeni oy pusulası 96. Maddenin tadilatı ile belirlenmiştir. Milletvekilliği seçiminde ülke genelinde oy kullanılacaktır. Bu tadilata kadar, milletvekilliği ve Belediye Meclis Üyeliği seçimleri için uygulanacak oy pusulasının da yasada belirlenmesi gereklidir.
Ayrıca 101. Maddede Belediye Meclis Üyeliği seçimlerinde ne şekilde oy verileceğinin belirlenmesi gerekir. maddeye de, tadilat öncesinde var olduğu gibi Belediye Meclis Üyeliği’nde oyların hesaplanması ile ilgili düzenleme konulmalıdır.