Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik) Yasa Önerisi, Meclis Genel Kurulu’nda oybirliğiyle onaylandı.
Cumhuriyet Meclisi Genel Kurulu’nda, Anayasa, Cumhuriyet Meclisi İçtüzüğü,Siyasal Partiler Yasası ile Seçim ve Halkoylaması Yasası Değişikliklerini Hazırlamak ve Görüşmek Üzere Oluşturulan Geçici ve Özel Komite Başkanı Doğuş Derya’nın “Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik) Yasa Önerisi”ne ilişkin raporu milletvekillerinin bilgisine sunmasının ardından önerinin görüşülmesine başlandı.
ÇAKICI
Raporun okunmasının ardından ilk sözü TDP milletvekili Mehmet Çakıcı aldı. Çakıcı, seçim sistemini etkileyecek bir yasa ile karşı karşıya bulunulduğunu söyleyerek, bunu “tarihi bir olay” diye niteledi.
Çakıcı, bugün gelinen aşamada var olan yasa ile, bölgecilik mantığıyla partiler içinde ve arasında gruplaşmalar, birbirini kesme, komplolar yaşandığını ve bakan olan milletvekillerinin kendi bölgelerine hizmet götürdüğünü savundu.
Çakıcı, “Hiçbir yasa mükemmel değildir ama şu anda var olandan daha iyi olacak. Ada genelinden oy alacağı için bir milletvekili tüm ülkeye hizmet edecek” dedi.
ERHÜRMAN
CTP milletvekili Tufan Erhürman, tek bir çarşaf liste olacağını, her partinin 50 milletvekili adayının listede yer alacağını, milletvekilinin hangi bölgeden aday olacağının da listede yer alacağını, X partiden bir milletvekiline vurulan mührün tüm ilçelerdeki adayı kapsayacağını söyledi.
Karma oy için en az 24, en fazla 50 oy kullanılabileceğini belirten Erhürman, her ilçede, ilçedeki adayın yarısı kadar karma oy verilebileceğini kaydetti. Erhürman, yasayla ilgili ayrıntılı bilgi verdi.
Erhürman, karma bir sistemin ortaya çıkacağını söyleyerek, “İskele’den iyi bir aday gösterirseniz, o aday çok fazla karma oy da alacağı için İskele’deki oy sayısının artmasına katkıda bulunabilir. Ama örneğin İskele’de sadece o bölgede tanınan birini aday gösterirseniz milletvekili sayınızın artmasına yol açabilir” dedi.
Erhürman, yeni yasayla, bir ilçeden aday olmak için o ilçede iki yıl ikamet etme koşulu getirildiğini ifade etti. Yasanın siyasal kültürdeki değişime katkısı olabileceğini de söyleyen Erhürman, tüm siyasal partilere komitede koydukları katkı için teşekkür etti.
ARABACIOĞLU
DP milletvekili Mustafa Arabacıoğlu, yasanın iyi anlaşılmasının önemli olduğunu, yasa geçtikten sonra yasa konusunda vatandaşın çok iyi bilgilendirilmesinin gerektiğini söyledi.
Yasanın bölgeciliği ortadan kaldıracağını ancak bölge kotalarının devam edeceğini belirten Arabacıoğlu, yasanın çok iyi izah edilmesi, sandıklarda görev alacakların ve gözlemcilerin de çok iyi bilgilendirilmesi gerektiğini kaydetti.
Arabacıoğlu, yasayı hazırlayanlara teşekkür ederek, partisinin olumlu oy vereceğini belirtti.
ÇAVUŞOĞLU
UBP milletvekili, Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanı Nazım Çavuşoğlu, yasanın ne kadar değişim yaratacağının halkın tercihleri ile görüleceğini belirtti.
Çavuşoğlu yasanın özünün, bölgesel kotaları koruyarak, seçilecek milletvekillerine ada genelinde oy verilmesini sağlamak olduğunu kaydetti.
Çavuşoğlu, ayrıştıkları noktayla ilgili bilgi vererek, ayrışmanın bölgeden çıkacak milletvekili sayısının belirlenmesi konusunda olduğunu, komitede 101. maddeye ve yasanın geneline ret oyu verdiklerini söyledi.
Partinin bu konuyu sürekli değerlendirdiğini belirten Çavuşoğlu, UBP’nin temel prensipte talebinin bölgede kaç vekil çıkacağının o bölgede belirlenmesi, seçilecek kişinin ise ada genelinde seçilmesi olduğunu kaydetti.
Çavuşoğlu, Genel Kurul’da söz konusu maddeye ret vereceklerini ancak diğer maddelere ve bütününe “evet” diyeceklerini ifade etti.
DİNÇYÜREK
Bağımsız milletvekili Hakan Dinçyürek, yasayı yapanların da dahil, nasıl oy verileceği, hesaplamanın nasıl yapılacağı konusunda sorular sorduklarını, yasayla ilgili belirsizliklerin giderilmesi gerektiğini belirtti.
Dinçyürek, geçirilmeye çalışılan yasanın, “siyasi partiler arasında homojen görüşler sağlanamadan hızlandırılarak” geçirilmeye çalışıldığını kaydetti.
“Yasanın amacından saptığını” söyleyen Dinçyürek, “yasa ile halkın iradesi çarptırıldı. Yasanın arkasında başka ince hesaplar var” şeklinde konuştu.
Dinçyürek, “Her siyasi parti bölge ismi koymaksızın 50 milletvekili belirlesin, asıl çarşaf liste budur. Bu Meclis’in buna cesareti var mı” dedi.
Bölge desteği almayan birini zorla seçtirerek Meclis’e göndermenin halkın iradesini çarptırmak anlamı taşıyacağını belirten Dinçyürek, yasanın en büyük çelişkisinin bu olduğunu, başka çelişkiler de bulunduğunu, fırsat eşitsizliklerine yol açacağını söyledi.
Dinçyürek, yasanın bu haliyle, itiraz olması ve Anayasaya Mahkemesi’ne götürülmesi halinde düşeceğini söyledi.
Bağımsız adaylara amblem verme hakkının ortadan kaldırıldığını söyleyen Dinçyürek, bunun bağımsız adayların tercih edilmesi konusunda fırsat eşitsizliği yaratacağını kaydetti.
Yasanın bağımsız milletvekillerinin seçilmesine yönelik diğer bazı maddelerini de eleştiren Dinçyürek, “O zaman bağımsız milletvekillerini bu yasadan çıkarın” dedi.
Dinçyürek, hazırladığı değişiklik önergesinin, kendi ileriye götürmeden bazı milletvekillerine verilmesini de eleştirdi.
DERYA
CTP milletvekili Doğuş Derya, siyasi partilerin belirli program ve tezlerle halkın karşısına çıktığını söyledi.
Partiler demokrasisini ortadan kaldıracak bir seçim sistemi kurulamayacağını söyleyen Derya, bağımsızların seçilmesini engelleyecek bir sistem kurulmayacağını belirtti.
Dinçyürek’in “yanlış bilgilerle kamuoyuna açıklamalar yaptığını” söyleyen Derya, Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı bir durum olmasının mümkün olmayacağını belirtti.
SOYER
CTP milletvekili Ferdi Sabit Soyer, yasaya muhalefet eden, endişe besleyenler olabileceğini, tartışma konusunun kimin kaç milletvekili çıkaracağı ve kimin seçileceği üzerine olduğunu ancak sistemin siyasete getirdiği ve getireceği özelliği göz ardı etmenin sağlıklı olmadığını belirtti.
Soyer, olayın özünün, nispi temsil sistemi olduğunu, bu sistemin partiler demokrasisinin temelini oluşturduğunu söyledi.
Soyer, bugünkü seçim sisteminde ülke barajının yüzde 5 olduğu sistemde, partilerin, Karpaz’dan milletvekili çıkarması için yüzde 15, Lefkoşa’da yüzde 50 oy alması gerektiğini vurgulayarak, oranlarla ilgili bilgi verdi.
Yeni sisteme göre, kimsenin sadece bölgesel çalışma yapmayacağını, partilerin de ülke genelinde güçlü olmak için çalışacağını söyleyen Soyer, aday olacakların da tüm toplumsal konularda sosyal medyayı da kullanarak görüşlerini aktarabileceğini söyledi.
Soyer, yeni sistemin meseleleri ele alış bakımından toplumsal ortak zemin oluşturacağına inandığını kaydetti.
Komitelere katılmak veya fikir beyan etmenin tüm milletvekillerinin hakkı olduğunu ifade eden Soyer, bağımsızların da fikrini söylemesi gerektiğini ancak komitelerde oy kullanamayacaklarını belirtti.
Soyer, “bu yasanın geçmesiyle tüm partiler, her bölgeye önem vermesi gerektiğini kavrayacak” dedi.
DİNÇYÜREK
Hakan Dinçyürek, Soyer’in şimdiki sistemde bölgesel oy oranlarına verdiği örnekleri eleştirerek, söz aldı ve “Ada genelinde kullanılacak oyların kimin milletvekili olacağını belirlemesi gerektiğini” söyledi.
ERHÜRMAN
Tufan Erhürman söz alarak, “Ada genelinde kullanılacak oyla milletvekilleri belirlensin” ifadesini irdeleyerek, bölgesinde tercih edilmeyen kişilerin başka bölgedekilerin oylarıyla seçilebilecek olmasının da değerlendirilmesi gereken bir yöntem olduğunu kaydetti.
Yapılan söylemlerin tutarsızlıklarına işaret etmek istediğini ifade eden Erhürman, hiçbir sistemin kusursuz olamayacağına işaret etti.
TÖRE
Var olan sistemle ilgili eleştirilerini dile getiren UBP milletvekili Zorlu Töre de, yeni sistemde ortaya çıkacak eksikliklerin de zaman aşımında çözülebileceğini söyledi.
TAÇOY
Bağımsız milletvekili Hasan Taçoy, çarşaf listeye kimsenin itiraz etmediğine işaret ederek, seçimde mühür kullanılırsa ada genelinde, karma oy kullanılırsa ilçeler bazında değerlendirileceğini ifade etti.
Taçoy, çarşaf listeyle bazı sorunların çözülebileceğini yineledi.
Genel Kurul’da Taçoy’un konuşmasının ardından “Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik) Yasa Önerisi”nin onaylanmasına geçildi.
Hakan Dinçyürek’in, yasa önerisinde “Bağımsız adayların isimlerinin partilerden sonra, şahsi amblem olması koşuluyla belirlenen sırayla listelenmesi” önerisi reddedildi.
Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik) Yasa Önerisi, Genel kurulda oybirliği ile kabul edildi.
ÖZGÜRGÜN
Oylamanın ardından söz alan Başbakan Hüseyin Özgürgün, yasanın herkese hayırlı olmasını temenni ederek, bir sonraki seçimin çok heyecanlı olacağını söyledi.
Özgürgün, gerekli çalışmaların yapılarak seçimlere sağlıklı şekilde girilmesi için çalışacaklarını belirtti.
Ferdi Sabit Soyer, hükümetin hangi bakanlığa hangi kurumların bağlı olacağı konusunda bilgi vermemesini eleştirerek, konuyla ilgili sorular yöneltti. Özgürgün de, cumartesi kurulan hükümetle ilgili eksik prosedürlerin en kısa zamanda tamamlanacağını belirtti.
Genel Kurul’da ayrıca Dilekçe ve Ombudsman Komitesinin kararları da okundu.
Komite Başkanı Fazilet Özdenefe komitenin yaptığı çalışmalarla ilgili bilgi vererek, taş ocaklarının sayısının ihtiyaca göre belirlenmediğiyle ilgili dilekçenin ve Merkez Bankasının tüm görevlendirmelerinin ve terfilerin tepkilerle oluşturulması eleştirisinin yer aldığı dilekçenin ele alınmasını temenni etti.
Daha sonra bugünkü çalışmalar tamamlandı. Genel Kurul, 22 Nisan Cuma günü hükümet programının okunması amacıyla olağanüstü toplanacak.
