Özge Kizir

Kartal Harman’ın sunup yönettiği “Ayaküstü 1 Saat” programının konuğu Kıbrıs Türk Hava Yolları Uçuşlarının Sonlandırılma Sebeplerinin Araştırılması Hakkında Meclis Araştırma Komitesi Başkanı, Ulusal Birlik Partisi Lefkoşa Milletvekili Zorlu Töre oldu.

Komitenin Kıbrıs Türk Hava Yolları (KTHY) hakkında yaptığı araştırma hakkında bilgi veren Töre, “ ‘Battı mı, batırıldı mı” konusunda KTHY’nin batırılması söz konusu değildir, battı. Türk Hava Yollarını almak için kendi kasasından 33 milyon dolar ödeme yaptı. Yanlış icraatlar yapıldı. Yapılan işlemlerde çok ciddi zararlar oluştu. Kurulduğundan sonlandırıldığı tarihe kadar birçok hatalar yapmıştır” dedi.

“TC’den gelen parayla Türk Hava Yollarını almak istediler”

Töre, sözlerine şöyle devam etti: 

“Borçları yazıyorlar, birikiyor ama ödenmiyordu. Türkiye, KTHY’nin iflas etmemesi için 50 milyon dolar bağış yaptı. Bu da Mesut Yılmaz döneminde olmuştur. İlk olarak KTHY’nin sermayesi yetersiz ve uçuşları sıkıntılı olabilir diye TC’ye anlatılıyor. TC de yaptığı yatırımların haricinde 50 milyon dolar ödeme yapıyor. 25 bin dolarla borçlar ödenirken, diğer 25 bin dolarla da kendi bütçesini oluşturuyor. 2004-2005 yılına kadar 25 milyon dolar daha da yukarı çıktı. 2005’te ise Türk Hava Yolları kendi hislerini piyasaya arz etmek istedi. O zamanki dönemin hükümeti bunu da almak istedi. Bu da CTP-DP hükümeti zamanında oldu.

‘Kıbrıslaştıracağız milli bir hava yolu olacağız’ dediler. TC’den gelen parayla Türk Hava Yollarını almak istediler. Türk Hava Yolları buranın tamamen sahibi oldu. Bu da 33 milyonun verilmesiyle oldu.

Yapılan yanlışlar

2008-2009’da toplamda rapora yansıyan 125 milyon dolar borcu oluştu. Yapılan yanlışlarda ise yanlış yedek parça alımları oldu, depolara atıldı veya uçaklar atıl durumda kaldı. Uçağın süresi bitmeden başka uçak alındı. Uçaklar çok ucuz fiyata uçuş yaptı. Uçakların boş gittiği zamanlar bile oldu. Belki acenteler kâr ediyor olabilirdi, ama KTHY zarar ediyordu. Acentelerle sonunda mahsuplaşma yapıldı. Bunlar komiteye verilen bilgilerdir.

“Faaliyete geçirilmeyen alt birimlere siyasi iktidarlar tarafından bir hayli personel alındı”

KTHY, yarı özel bir yer yerdi. Tayin edilenler hep siyasi iktidarlar tarafından yerleştirilmişti. Bu konuda siyasilerin de büyük rolü olmuştur. Örneğin birçok SGK’dan emekliye dâhil edildiği dönemde KTHY holding işletmesine döndü. KTHY de hem yolcu, hem de kargo taşımacılığında istihdam yapıldı. Sadece CAS değil, bir hayli personel alındı. Zarar eden alt birimler oluşturuldu. Sadece yolcu taşımacılığı ile kalmadı. Kimisi faaliyete bile geçirilmedi. Geçirilmediği gibi de personel alındı. KTHY, Pegasus ve Atlas ile aynı saatlere uçuşlar koydu. Böyle olunca KTHY sıkıntı çekti. Acenteler bilet satamadı. ‘Sabre sisteminin, KTHY’nin çökmesinde çok önemli bir rolü vardır’ şeklinde iddialar vardır. İngilizce sistemin olması müşteri kaybına yol açtı.

Sonuçta KTHY’nin çok ciddi bir borcu birikti.  KTHY’na haciz memurları el koydu.  Mahkemeye başvurma kararı aldılar, mahkeme de bunu kabul etti. KTHY’ni bir sebebe bağlamak doğru değildir.

“Araştırma Komitesi yargı organı değil”

Meclis araştırma komitesi yargı organı değildir, ama bir tespit yapması konusunda önemlidir. İlgili yerlerin denetlemesi gerekir. Sonlandırılmasından sonra 7 yıl geçti. Bu çok ciddi bir zaman dilimidir. KTHY, kurulduğundan sonlandırıldığına kadar birçok hatalar yapmıştır.”

“1 Lira elde ederken 2 Lira borç çıkıyor”

KTHY alındığında piyasanın yüzde 80’nini tuttuğunu belirten Töre, “İflas döneminden sonra yüzde 33’lere düştü. Yine zarar ediyordu. Çünkü acenteler ucuz bilet vermişti. Yani 1 Lira elde ederken 2 Lira borç çıkıyor. Türkiye bir irade daha koydu ve ‘ben bunun uçmasına yardımcı olacağım’ dedi ve 10 milyon verdi. Kıbrıs Türk tarafı gerekli tedbirleri almadı. TC’nin KTHY için görevlendirdiği kişi ne kadar çabalasa da bir işe yaramadı. O da aldı valizini gitti. Böyle olunca da KTHY batma noktasına ilerlemeye başladı. Haciz memurları içeri girdi. Bunun üzerine genel kurul toplandı. Yönetici de iflasını isteme kararı aldı. Sağlıklı bir bilanço çıkmıyordu; ama bir bilanço çıkarıldı” ifadesini kullandı.

“Akan bozuk yapının önüne kimse geçmedi”

Acenteler konusunda açıklamada bulunan Töre, “Acentelere yapılan iddialar konusunda 1 dolara bile sana bilet kesebilirim diyordu. Finlandiya’ya yapılan uçuşlarda zararlar oluştu. Hükümet de bunları netice olarak sübvanse etmedi. Akan bozuk yapının önüne kimse geçmedi. KTHY’nin iyi dönemlerinde 55 milyon değeri vardı. İflas dönemine geldiğinde 10 milyon değere düştü. Bize verilen ifade bu yöndedir. O zamanın genel müdürü veya yönetim kurulu başkanı gibi kişilerden aldığımız bilgiler budur” dedi.