Özlem Çimendal

Domateste yeniden yaşanan krizi Yeni Bakış’a değerlendiren Kıbrıs Türk Sebze ve Meyve Toptancıları Birliği  Başkanı Ahmet Maşera,  sıkıntıyı ithal domates ile aşmaya çalıştıklarını belirterek, gümrüklerde sıkışan ve işlemleri uzayan domatesler nedeniyle bu sıkıntının daha da arttığını kaydetti.

Maşera, hükümete işlemleri hızlandırma çağrısı yaptı

Hükümet edenlere, Liman’da bekleyen genelde yaş meyve ve sebzelerin özelde ise domatesin tahlillerinin ve işlemlerinin en kısa sürede tamamlanarak ülkeye girişine izin verilmesi çağrısında bulunan Maşera, “Bizim devletten beklentimiz ülkede sıkıntısını ciddi anlamda yaşadığımız domatesin limanlardaki işlemlerinin hızlandırılmasıdır. Ülkede ciddi anlamda sıkıntı yaşanmaktadır. Domates ithalindeki işlemlerin ivedi olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir” şeklinde konuştu.

“Domates tahlil ve işlemleri çok uzun sürüyor”

Limanlarda ve gümrüklerde bekleyen ithal domateslerin tahlil sonuçlarının ve işlemlerinin çok uzun sürdüğünü ifade eden Maşera, “Şu anda ülkeye sabah giriş yapan domateslerin akşam olmasına rağmen hala tahlil sonuçlarını bekliyoruz. Tabii bu yapılırken, gelen tüm domateslerin aynı anda işlemlerinin tamamlanması gerekmektedir ki adalet sağlansın. İşlemleri önce tamamlanan piyasada diğerlerinden önce hemen satışa çıkarmasın” dedi.

“Ülkede kıtlık yaşanırken, Güney’e geçmesi söz konusu olamaz”

Temel tüketim besini olan domateste ülkede kıtlık yaşanırken,  Güney’e ithal edildiği yönündeki söylemlerin de doğru olmadığını ifade eden Maşera, “İlk zamanlar bizde de domates fazlası vardı. Kuzey’de fazlalık olanlar evet o dönem geçti. Ancak bizde kıtlık varken, Güney’e domates geçmesi söz konusu değildir” diye konuştu.

“Domates kıtlığına sıcaklar neden oldu”

Domates kıtlığının en önemli etkenlerinden birinin doğa şartları olduğunun altını çizen Maşera, sıcaklığın ve kuraklığın etkili olduğu Kıbrıs’ta üretimin de olmusuz etkilendiğini söyledi. Maşera, “Biliyorsunuz ki 2016 en sıcak yaz oldu. Doğal olarak 50 dereceyi bulan sıcaklıklarda üretimde de aksamalar oldu. Bu sıcaklarda ancak bu kadar domates üretimi gerçekleşti” diyerek, hava sıcaklığının ülkedeki domates azlığına etkisine vurgu yaptı.

“Üreticiler de istedikleri tonajları alamadı”

Ülkedeki domates sıkıntısının mağdurunun sadece halk olmadığına da değinen Maşera, üreticilerinde istedikleri tonajı alamadıkları için çok büyük sıkıntılar yaşayarak onların da mağdur olduğunu dile getirdi.

“Domates gelmeden işlemlerin parası peşin ödenir”

Domateslerin ihraç edildiği ülke olan Türkiye’de de fiyatların nakliyat ücretleri, gemi ücretleri, gümrüklerdeki vergi ve KDV’lerden dolayı pahalı olduğunu anlatan Maşera, “Daha domatesleri ülkeye sokmadan ödemeler başlar. Her şey peşin alınır, domatesin Türkiye’den adaya iznin verilerek girişine kadar tüm paralara peşin olarak ödenir” ifadelerini kullandı.

“Türkiye’den temiz çıkan domatesin KKTC’de ilaçlı olduğu anlaşılıyor”

Domates konusunda bir diğer sıkıntının ise Türkiye’de temiz olarak çıkış yapan domateslerin KKTC’deki analizlerinde kalıntı bulunmasından kaynaklanan mağduriyetler olduğuna dikkat çeken Maşera, “Geçenlerde bunun bir örneğini yaşadık. Dört domatesçi arkadaşımızın Türkiye’den ithal ettikleri domatesleri ilaçlı çıktı. Siz gidip temizdir diyerek paranızı peşin ödeyerek alıyorsunuz ancak ülkedeki analizinde ilaçlı çıkıyor. Kimse böyle bir mağduriyeti yaşamak istemez” şeklinde konuştu. Maşera, böyle durumlarla karşılaşıldığında da yapılan masrafların iki, üç katına kadar çıktığına değindi.

“Önemli olan KKTC’deki tahliller”

 Maşera, “Resmi bir evrak istenmediği ve tek bir yerden değil farklı farklı yerlerden toplandığı için domatesler, satıcının sözlü temizdiri ile alım yapılabiliyor çoğu zaman. Ancak önemli olan ülkemizin yasaları ve yaptığı tahlil sonuçlarıdır” dedi.

“Kontratları imzalanan, parası alınan domatesleri veremiyoruz”

Bir diğer sıkıntının kontratları imzalanan ve mal verilmesi gereken yerlere ulaştırılamayan domateslerin yarattığı sorunlar olduğunu anlatan Maşera, “Kontratlar imzalandı, insanlar ödemelerini yaptı ancak domates yok. Bu da bizim için çok büyük bir sıkıntı. Kontratı imzalanan ve ödemesini yapan kişi bunu kabul etmiyor. Gerekirse market market dolaşıp domatesleri toplamamız isteniyor. Şu anda bunları yaşamaktayız, piyasada domates yok” ifadelerini kullandı.

“Domates olmazsa olmaz bir besindir”

Domatesin yemeklerin olmazsa olmaz temeli olduğunun da altını çizen Maşera, “Domates olmazsa olmaz bir besin maddesidir. Yapılan bütün yemeklerin içerisinde yer alan domatesin sıkıntısı da oldukça problem” dedi.

“Restoranlar zorda”

Domatesin olmayışının restoranlar için ya da yemek işiyle uğraşanlar için de oldukça büyük sorunlar yarattığını ifade eden Maşera, “Belki sıkıntı yaşanan elma olsa, elma değil de gider muz alır yersiniz ya da başka bir meyve ama domates için aynı şey geçerli değildir maalesef” diye konuştu.  

“Sıkıntı 1 aya kadar yerli üretimle aşılacak”

Domates sıkıntısının havaların normal seyretmeye başlamasıyla yerli üretimle aşılacağını umut ettiklerini söyleyen Maşera, “Bir aya kadar yerli üretim domateslerimiz piyasaya çıkma aşamasına gelince, şu anki sıkıntının büyük ölçüde aşılacağına inanıyoruz” ifadelerini kullandı.