Simerini İngiliz gizli belgelerinden Kıbrıs’la ilgili olanları bugün de aktarmaya devam etti.

Gazete zamanın Rum Yönetimi başkanı Spiros Kiprianu’nun İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher’e gönderdiği 5 Aralık 1984 tarihli mektubunu, İngiltere Dışişleri Bakanlığı’nın da bu mektuba nasıl cevap verilmesi gerektiği konusunda Thatcher’in özel sekreterine gönderdiği yazıyı aktardı.

Habere göre mektubunda, Türk tarafının tavrının iyileşmesi yönünde yaptığı yardımlar için Thatcher’e teşekkür eden Kiprianu, Türk tavrının iyileşmesinin, müzakerelerdeki çıkmazın aşıldığı anlamına gelmeyeceği görüşünü ortaya koyarak, önünde bulunan “zorlukları” özetle şöyle sıraladı:

KİPRİANU’NUN THATHCER’E MEKTUBU

“Kıbrıslı Türkler federal yürütme ve federal yasamanın bütün kararlarında veto hakları olmasında ısrar ediyor. Bu, vatandaşların büyük çoğunluğu tarafından kabul edilmeyecek olması dışında yıkıcı sonuçları olacak istikrarsızlık yaratacak.

Toprak konusunda iade edilecek bölgelere, olabildiğince çok kişinin (Rum’un) sakin olduğu bölgelerin Kıbrıs Rum idaresi altına girmesi eklenmelidir. Bizim idaremiz altında geri dönemeyecek olan vatandaşlarımızın duyacağı acıyı hayal edebiliyor musunuz? Bu bölgelerden biri de Maraş’tır. Sadece 15 bin sakini, yani kentin 1/3’i iade edilecek. Denktaş, önceki açıklamalarında dönecek kişi sayısı için 35 bin, Ecevit 1978’de 30 bin demişti, 1978 tarihli İngiliz-Amerikan-Kanada planı 32 bin kişi öngörüyordu.

‘Güvenlik’ gibi gerekçeler kabul edilemez, dahası federal bir çözümün dayanması gereken ilkelere aykırıdır. Elbette Maraş’tan söz edilmesi, diğer bölgelerin daha az önemli olduğu anlamına gelmez. Türkiye’nin, askerlerinin çekilmesini bağlayıcı olarak taahhüt etmemesi bizi çok kaygılandırıyor. Bütün yerleşiklerin Kıbrıs’tan gitmesi, Türkiye’ye dönmesi gerekiyor. Ülkemizin bütünlüğünü federal bir yapı altında korumak istiyoruz. Federal çözümün bütün vatandaşların, serbest dolaşım, yerleşim ve mülkiyet hakkı da dahil bütün temel özgürlüklerini garanti etmesi gerekir. (Zamanın BM Genel Sekreteri’nin ileri götürdüğü) üst düzeyli bir görüşmenin başarılı sonuçlanması gerektiğine inanıyorum. Böyle bir görüşmenin başarısız sonuçlanması çok tehlikeli olur.”

Spiros Kiprianu’nun Thatcher’e mektubunda güvenliğin, Kıbrıs’ın Avrupa Ekonomik Topluluğu’na (AET) ve NATO’ya katılımıyla sağlanabileceği görüşünü tekrarladığına işaret eden gazete devamla İngiltere Dışişleri Bakanlığı’nın Kiprianu’nun yukarıdaki mektubuna nasıl cevap verilmesi gerektiği konusunda Thatcher’in özel sekreterine gönderdiği yazıyı şöyle aktardı:

“KİPRİANU TAKTİK AÇISINDAN ZOR DURUMA DÜŞTÜ, KIBRISLI TÜRKLERİN KENDİSİNİ SIKIŞTIRDIĞI KÖŞEDEN ÇIKARMAMIZI İSTİYOR”

“Başkan Kiprianu’nun mektubu, (Kıbrıs’taki) tarafların BM Genel Sekreteri’ne verdiği üst düzeyli bir anlaşmayla ilgili öneriler de dikkate alınarak incelenmelidir. Gerek bizim gerek Amerikalıların telkinleri üzerine Kıbrıslı Türkler Genel Sekreter’in belgesini kabule hazır olduklarını söylediler. Sayın Kiprianu’nun halen bazı konularda endişeleri var. Taktik açısından zor duruma düştü. Genel Sekreter’in önerilerini kabul ederse (Kiprianu) Kıbrıs’ta şiddetli tepkilerle karşılaşır, değişiklik yapılmasında ısrar ederse Kıbrıslı Türklerden daha az esnek görünecek. Üçüncü tur dolaylı görüşmeler, Lefkoşa ve Atina ile istişarelerde bulunulabilmesi tatil edilmiştir. Mektubu (Kiprianu’nun) karşı karşıya bulunduğu sorunu bildiğimizden emin olmak ve Kıbrıslı Türklerin kendisini sıkıştırdığı köşeden kurtarmamızı hedeflediği açıktır.

Genel Sekreter’in önerilerinden bazılarının, özellikle de Kıbrıslı Türklerin veto hakkının, Kıbrıslı Rumlar açısından zorluklar yarattığına katılıyoruz. Karşılıklı olarak taraflardan hatırı sayılır siyasi irade olmaması halinde gelecekteki federal hükümet işlevsel olmayacak. Ancak bununla detaylı ilgilenmekten kaçınmalıyız. Görüşlerimiz bildirilebilir ve arabulucu olarak çağrılabiliriz. Kiprianu’nun mektubunun olumlu noktalarına işaret edecek ve kendisine, prosedüre devam etmesi için genel bir cesaret verecek bir telgraf ile acele cevap gönderelim.”

İNGİLTERE DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI’NIN KAPSAMLI ÇÖZÜM BAŞARILAMAZSA ÖNE ÇIKARILMASI GEREKTİĞİNİ DÜŞÜNDÜĞÜ MİNİ PAKET

Gazete İngiltere Dışişleri Bakanlığı’nın, Kıbrıs sorununa kapsamlı bir çözüm bulunamazsa bir mini paket öne çıkarılması gerektiği görüşünde olduğunu belirtti ve sözü edilen mini paketin içereceği hedefleri şöyle aktardı:

“-Maraş ve muhtemelen Omorfo (Güzelyurt) için toprak değişiklikleri

-Lefkoşa Hava Limanı’nın açılması

-Kuzey Kıbrıs’ın ekonomik izolasyonunun kaldırılması

-Toplumlararası müzakereler

-Kuzey Kıbrıs’taki tek taraflı ilanın daha da sağlamlaşmasının dondurulması

-Diğer toprak düzenlemeleri

-Ada içerisinde toplumlar arasında karşılıklı dolaşım serbestisi
-İlk başta kısıtlı federal yetkileri olan federal bir cumhuriyet kurulması

-Eyalet yetkilerine kısıtlı yorum

-Askerlerin Yeşil Hat bölgelerinden çekilmesi”

Gazete arşiv tarafından açıklanan belgelerde Kiprianu’nun, KKTC’nin ilanından iki gün sonra, 17 Kasım 1983’te İngiltere Başbakanı Thatcher ile Londra’da yaptığı görüşmenin tutanaklarının da yer aldığına işaret etti. Kiprianu’nun Thatcher’e bazı konuları büyük bir gizlilik içerisinde izah etmek istediğini belirten gazete şöyle devam etti:

YUNANİSTAN KIBRIS’A ORDU GÖNDERMEYİ VAAT ETTİ

“Güvenlik Konseyi’nden Kıbrıslı Türklerin hareketini kınayan ve kararın geri çekilmesini isteyen bir karar çıkarılması gerekiyordu. Daha yeni Atina’yı ziyaret etmiş, başbakan ve cumhurbaşkanı ile görüşmüştü. Şoke olmuşlar ve Türkiye tarafından aldatılmış hissediyorlardı. Yunanistan’da, 1974 olaylarına cevapsız kalınmasından sonra Yunan hükümetinin eylemsizlik veya kayıtsızlığına kamuoyu tarafından müsamaha gösterilmeyeceği duygusu hakimdi. Ancak Yunan hükümetiyle yaptığı temaslardan, kendisinin yapacağı faaliyetler ile Kıbrıslı Türklerin eylemi tersine çevrilmezse, (Yunanistan) Türkiye ile diplomatik ilişkileri kesmeyi hükümeti ciddiyetle düşündüğünü anladı. Dahası, kendisine, Yunan ordusunun Kıbrıs’a gitmesi gerektiğine inanıyorsa ve bunu isterse Yunan hükümetinin olumlu cevap vermeye hazır olduğu da söylendi. İngiliz Başbakan kendisine, bunun büyük bir karar olacağını vurguladı. Kiprianu da Yunan hükümetiyle temasta kalacağını ve Güvenlik Konseyi’ndeki çabalarını söyledi.”

Alithia, Simerini tarafından dünkü sayısında aktarılan, Kiprianu’nun NATO’ya ve AET’ye (Avrupa Ekonomik Topluluğu) üyelik talebinde bulunduğu haberini okurlarına “Kiprianu’dan Thatcher’e NATO’ya Katılım Önerisi... İngiliz Başbakanlık Ofisi Arşivi’nin 1985’le İlgili Gizli Belgeleri” başlığıyla okurlarına aktardı.

Fileleftheros da “Kiprianu AET-NATO’ya Katılım Önerdi” ve “Kıbrıs’ı Türkiye’ye Karşı Korumadı... Kiprianu’nun NATO ve AET Üyeliği Önerisine İngiliz Analizi” başlıklarını kullandı.