Merhaba sevgili okurlar…
Fizik tedavi ve rehabilitasyon alanına giren pek çok sorun, aşırı kullanım yaralanması (overuse injury) sonucu ortaya çıkmaktadır.
Aşırı kullanım yaralanması ani gelişen yaralanmalardan farklı olarak bir hareketin tekrar tekrar yapılmasına bağlı gelişen zedelenmelerdir. Tendon, kas-tendon bileşkesi, yumuşak doku kompartmanları, kemik, kemiği saran zar, kıkırdak, bursa, sinir lifleri, çocuklarda büyüme plakları aşırı kullanım sonucu hasara uğrayabilen dokulardır.
Aşırı Kullanım Yaralanması Neden Olur?
Kasların yeterli ölçüde kuvvetli ve dayanıklı olmaması bu soruna zemin hazırlar. Kor stabilitesinin kötü olması, kaslar arasındaki dengesizlikler (bir tarafta kuvvetli ve sıkı kaslar, diğer tarafta zayıf ve gerilmiş kaslar), bağ dokunun yeterince esnek olmaması (tutukluk), biyomekanik veya dizilim bozuklukları (düz tabanlık, diz kapağının yana kayması vb), yanlış antrenman teknikleri ve uygun olmayan ekipman kullanımı aşırı kullanım yaralanmalarının başlıca nedenleridir.
En sık olarak ise antrenman sırasındaki hatalar ve olması gerekenden daha erken dönemde egzersiz yoğunluğunu arttırmak bu soruna yol açar. Hep aynı kasları çalıştıran egzersiz yapılması da riski arttırır.
Aşırı Kullanım Belirtileri Nelerdir?
Şişlik veya ödem (her zaman dışarıdan fark edilemeyebilir)
Dokunmakla hassasiyet
Kızarıklık
Etkilenen uzvun istenildiği gibi kullanılamaması başlıca belirtileri arasında yer alır.
Başlangıç evrelerinde bu belirtiler çok hafif, belli belirsiz olabilir. İlk belirti daha çok sabah saatlerinde fark edilen tutukluk ve ağrıdır. Bu şikayetler biraz hareket ve ısınma ile kaybolur. Fakat aşırı kullanım devam ederse hasar zaman içinde ilerler; ağrı ısınma hareketleri ile geçmez tam tersine aktivite sonrası artış gösterir. Sonunda günlük yaşamı olumsuz etkileyen kronik ağrı oluşabilir.
Aşırı kullanım yaralanmalarından korunmanın yolları nelerdir?
Antrenmanın süresi, sıklığı ve şiddeti göz önüne alınarak antrenman programları hazırlanmalıdır.
Egzersiz süresi, yeterli istirahat ve iyileşmeye izin verecek ölçüde ayarlanmalıdır.
Doğru antrenman tekniği kullanılmalı, ısınma ve soğuma için yeterli zaman ayrılmalı, kas dengesizlikleri giderilmeli, yapılan aktiviteye uygun malzeme kullanılmalıdır. Örneğin; koşu için koşu ayakkabısı tercih edilmelidir.
Sert zeminde yapılan antrenman sakatlanma riskini artırır. Uygun zemin sağlanmalıdır.
Sporcular uyku düzenine, yeterli ve dengeli beslenmeye dikkat etmelilerdir.
Sporcu egzersize başlarken kendi kondüsyon düzeyine uygun kademelerden başlamalı, antrenman programlarında ani artışlar yapılmamalı, ağrıya rağmen egzersizlere devam edilmemelidir.
Her hangi bir sakatlık olduğunda teşhis ve tedavisi tam yapılmadan, sakatlığı hazırlayıcı faktörler tesbit edilip ortadan kaldırılmadan sportif aktiviteye dönüş yapılmamalıdır.
Egzersiz yoğunluğu mesafe, hız, ağırlık gibi parametreler açısından haftada %10’dan fazla arttırılmamalıdır.
Egzersizler doğru teknikle uygulanmalıdır.
Kuvvet egzersizlerine başlamadan önce 2-3 hafta kondüsyon arttırıcı hareketler yapılmalıdır.
Vücudun yanlış bir şeyler olduğuna dair sinyali olan ağrı hissine dikkat gösterilmelidir. Sorunların erkenden fark edilmesi aktiviteye ara verilmeden tedavi edebilmeye imkan verir. Ağrı ortaya çıktığında ve kötüleştiğinde buna rağmen egzersizi daha da zorlamak doğru değildir.
Tedavisi…
İlk aşama da ; istirahat, soğuk uygulama, kompresyon (zedelenen bölgenin elastik bandajla sarılması) ve elevasyon (etkilenen bölgenin mümkünse kalp seviyesinden yüksekte tutulması) temel tedavi uygulamalarıdır. Bu yöntemler ödemin azalmasına yardım eder ve iyileşmeyi kolaylaştırır.
Ikinci aşama da ise ; steroid içermeyen antiinflamatuar ilaçlar (NSAİ) ve enjeksiyon (iğne) tedavisi, ağrı ve ödemi önlemek adına kullanılır.
Ağrıyı ve ödemi kontrol adına almak, iğleşmeye katkı sağlamak adına yaralanmaya ve kişiye özgü bir fizik tedavi ve rehabilitasyon programı oluşturulmalıdır.
Kas-iskelet sistemindeki spor sakatlıklarında mümkün olan en kısa sürede egzersizlere başlanmalıdır. Özellikle erken dönemde yapılan germe egzersizleri oldukça önemlidir.
Yaralanmanın olduğu ilk günden itibaren, problemin tipine uygun koruyucu cihaz (ortez) kullanımı önemlidir.
Sağlıklı günler dilerim..
Uzm.Fzt.Gülay Akınsel
