Parkinson hastalığı nedir?

Parkinson hastalığı, hareketi etkileyen, sinir sisteminin ilerleyici bir hastalığıdır. Parkinson hastalığındaki motor bulgular, beynin ortasındaki ‘’substantia nigra’’ denilen bölgede bulunan ve dopamin üretip-salgılayan hücrelerin ölmeleri neticesinde ortaya çıkar. Bu hücrelerin neden öldüğü ise günümüzde hala bilinmemektedir.

1-260.jpg

Üstteki kesitte Parkinson hastalığı olan bir hastanın beyin sapının kesiti, alttaki sağlıklı bireyinki ile karşılaştırılmaktadır. Üstte mavi bir bant şeklinde görülen, dopamin salgılayan (dopaminerjik) hücrelerin altta kaybolduğu gözlenmektedir.

Parkinson hastalığı 60 yaşın üstündeki bireylerin yaklaşık %1’ini etkileyen, sık görülen bir hastalıktır.

Parkinson hastalığının yıl içerisindeki görülme sıklığı 100.000’de 4.5-21’dir.

Erkeklerde kadınlara göre 1.5 kat daha fazla görülür.

Parkinson hastalığının sebepleri nelerdir?

Parkinson hastalığının büyük bölümünün (idiyopatik Parkinson hastalığı), genetik ve çevresel faktörlerin (böcek ve tarım ilaçları, tarımsal-kırsal bölgede yaşama, kuyu suyu tüketimi, bitki ilaçlarına maruz kalma, endüstriyel bitkiler ve taş ocaklarına yakın olmak, vb.)  birlikteliği sonucu ortaya çıktığı ileri sürülmektedir. Günümüzde, Parkinson hastalığı vakalarının %10 kadarının genetikle doğrudan ilişkili olduğu bilinmektedir.

Parkinson hastalığının klinik özellikleri nelerdir?

Parkinson hastalığının en sık görülen erken motor belirtileri, tremor (titreme), hareketlerde yavaşlama, sertlik ve distoni (kas tonus bozukluğu)’dir. 

Tremor (titreme):

Parkinson hastalığının başlangıç motor belirtileri arasında en tipik olanı ellerde ve kollarda olan tek taraflı (asimetrik) ve istirahat sırasında ortaya çıkan titremedir.

Baş parmak ve işaret parmağında öne-arkaya şeklinde olan (ovalama, para sayma) titreme hareketi tipiktir ve istirahatte ortaya çıkar. Ancak, bu herkeste görülmeyebilir. Diğer titremeler gibi, bu titremeler de stresle artar ve uykuda kaybolur.

Bradikinezi (hareketlerde yavaşlama):

Bradikinezi, hareketlerin yavaşlaması demektir. Bulguları değişkendir ve hastalar tarafından farklı şekillerde belirtilebilir. Gerçekte muayene ile tespit edilemeyen güçsüzlük hissi söz konusudur. Bazen hasta tarafından ‘’komutlarım bacaklarıma gitmiyor’’ şeklinde ifade edilebilir.

Yüz mimik kaslarındaki yavaşlama, göz kırpma sıklığında ve yüz ifadelerinde azalmaya (maske yüz) neden olur. Daha ağır hastalarda, konuşma yüzeyelleşir, harfler ve heceler tam olarak vurgulanamaz ve anlaşılması güç hale gelir. Yutkunmada bozulma nedeniyle ağızdan salya akması hastalığın ilk başlarında görülmese de, ileri dönemlerde (özellikle gece uykuda iken) sıklıkla gözlenir.

Gövde hareketlerinin yavaşlaması, sandalyeden yavaş ya da zorlanarak kalkmaya, yataktayken dönmede, yürümede zorlanmaya neden olur. Yürüme etkilendiğinde ise, hastalar küçük adımlarla yürürler ve ayaklarını sanki  yere yapışmış, donmuş gibi zor hareket ettirirler. Bu ‘’donma’’ durumları hastalığın ileri dönemlerinde sıklıkla görülür.

Rijidite (sertlik):

Bazı hastalar kol ve bacaklarında sertlik tarif ederler. Nadiren de kol veya bacaklarını oynatırken çarkın hareketine benzer takılma tanımlarlar ki bu muayenede ‘’dişli çark’’ belirtisi olarak tespit edilebilir.

Distoni (Kas tonus bozukluğu):

Distoni genç yaşta (40 yaşından önce) ortaya çıkan Parkinson hastalığının sık görülen bulgularındandır. Sıklıkla ayakta istemsiz olarak içeri veya açağı doğru kıvrılma, bükülme şeklinde olup çoğu zaman bacakta kramp veya ağrı ile birliktedir. Ayak başparmağının yukarı doğru kasılması da gözlenebilir.

2-253.jpg

Parkinson hastalığında gözlenebilecek diğer klinik bulgular şunlardır:

  • Ses kısıklığı
  • Uyku bozuklukları
  • Koku duyusunda azalma
  • Otonomik bozukluğa bağlı kabızlık, anormal terleme, cinsel işlev bozukluğu ve seboreik dermatit gibi bulgular.
  • Genel güçsüzlük hissi, keyifsizlik veya bitkinlik.
  • Depresyon veya hayattan zevk alamama.
  • Düşünmede yavaşlama.

Tanı:

Parkinson hastalığının tanısı klinik olarak konulur. Tanı için özel bir laboratuvar testi ya da biyolojik belirteç yoktur. Beynin manyetik rezonans görüntüleme (MR) veya tomografi ile görüntülenmesi tanı koydurucu değildir. Koku testi Parkinson hastalığının tanısını doğrulamada kullanılabilse de bu tür açlışmalara tanı için genellikle ihtiyaç duyulmamaktadır.

Eğer bir kişide şunlar varsa Parkinson hastalığı olasıdır:

    * Titreme, hareketlerde yavaşlama ve kas sertliği şikayetlerinden en az ikisi varsa.

    * Şikayetler vücudun sadece bir yarısında başlamışsa.

    * Özellikle istirahatte ortaya çıkan titreme. (Örneğin eller dizin üzerinde istirahat halinde iken)

    * Bir Parkinson ilacı olan levodopa ile şikayetlerde belirgin düzelme söz konusu ise.

Tedavi:

Parkinson hastalığının tedavisinde hedef, hastalığın belirti ve bulgularını mümkün olduğunca kontrol altına almak ve bunu yan etkileri mümkün olduğunca en aza indirgeyerek uzun süre devam ettirebilmektir.

İlaçlar sayesinde yürüme, hareket ve titreme şikayetleri, beyindeki dopamin miktarını artmasına bağlı olarak düzelecektir.

Egzersiz genel sağlık için önemlidir ancak Parkinson hastalarında bu adha da önem kazanmaktadır. Hareketliliği, hareket alanının genişlemesini ve kas tonusunun düzenlenmesini sağlamada fizik tedavi önemli yere sahiptir. Fizik tedavi ayrıca, yürüyüş dengesinin sağlanmasına da yardımcı olur.

Derin beyin uyarımı, Parkinson hastalığının tedavisinde uygulanan bir cerrahi yöntemdir. Bu yöntemle, beynin hareketlerimizi kontrol eden derin bölgeleri uzun elektrotlar monte edilerek elektriksel olarak uyarılır.

son-002.jpg

Korunma:

Parkinson hastalığının sebebi bilinmediğinden dolayı, hastalıktan tam korunabilme hala gizemini korumaktadır. Katkı maddeli gıdaların tüketimi ile Parkinson hastalığı arasında doğrudan ilişkiyi ortaya koyan bilimsel bir çalışma bulunmasa da, mümkün olduğunda doğal beslenmenin genel olarak sağlıklı yaşam açısından önemli olduğu da bir gerçektir. Bazı araştırmaların sonuçları, kafeinin Parkinson hastalığının gelişmesini önleyebileceğini söylemektedir. Ancak şunu da belirtmek gerekir ki, kafeinin fazla alımının, başka hastalıkların gelişmesine de neden olabileceği de unutulmamalıdır.

Kaynaklar:

1- http://www.mayoclinic.com/health/parkinsons-disease/DS00295

2- http://emedicine.medscape.com/article/1831191-overview