Milyonlarca çocuk okula yürümemek için bahane ararken, Calum Courtney’nin çok geçerli bir sebebi var: Soğuk Alerjisi…
İngiltere’de yaşayan 14 yaşındaki Calum, 24 derecenin altındaki sıcaklıklara 15 dakikadan daha uzun süre maruz kalırsa vücudu tepki vermeye başlıyor. Bu nedenle ailesi tüm gün kaloriferleri açık tutuyor ve alerjik reaksiyon göstermesi riskine karşı zorunda kalmadıkça Calum'u dışarıya çıkarmıyor.
Ebeveynlerinin iddiasına göre Calum’un durumu o kadar şiddetli ki geceleri yorgandan dışarı çıkan kolunda veya bacağında bile hemen alerjik reaksiyon oluşuyor.
Calum şort giyemediği ve açık havada çok fazla zaman geçiremediği için çok sevdiği futbolu bile bırakmak zorunda kalmış. Annesi Tupney, “Eskiden çok üzülürdü, çünkü gerçekten futbol oynamak istiyordu” diyor.
Genelde kaşıntı, döküntü ve kurdeşene sebep olan soğuk alerjisi, bazen ölümcül olabiliyor. Calum’un günlük yaşamda karşı karşıya kaldığı potansiyel tehdidi annesi, şu sözlerle aktarıyor:
“Vücudunun soğuğa nasıl bir tepki vereceğini bilemezsiniz. Hayatını tehdit eden bir alerjik şok geçirebilir, küçük bir ihtimal bile olsa her an gerçekleşebilir.”
YAĞMURLU GÜNLER KÖTÜ SONUÇLAR DOĞURABİLİR
Calum’un okulu, evlerine yaklaşık 45 dakikalık mesafede. Bu yolculuğu tek başına gerçekleştirmesi mümkün olmadığından okula her gün ailesinden biri tarafından götürülüyor.
Annesi, “Eğer okula giderken yağmur yağar ve ıslanırsa, çok kötü sonuçları olabilir” diyor. “Yağmurlu günlerde onu arabaya götürürken kıyafetleri hafifçe nemlense bile hepsini değiştirmek gerekiyor.”
Calum’un kat kat giyinmesi bile bazen soğuğun neden olduğu reaksiyonu engellemek için yeterli olmuyor. Vücudunun hangi kısmı üşüyorsa önce orası reaksiyon gösteriyor. Genelde de öncelikle yüzü ve elleri soğuktan etkileniyor
YANIYORMUŞ GİBİ HİSSETTİRİYOR
Alerjik reaksiyon başta suçiçeği gibi başlıyor. Döküntüler zamanla büyüyüp birleşiyor. Calum, bunların çok rahatsız edici olduğunu, “Yanıyormuş gibi hissettiriyor ve gerçekten çok kaşınıyor” sözleriyle anlatıyor.
Tupney, yaralanmalarda bile buz kullanamadıklarını söyleyerek, “Onu sürekli ısıtmalı, hatta sıcak içeceklerle içeriden de desteklemeliyim” diyor.
POLEN ALERJİSİYLE KARIŞTIRILDI
Calum’un soğuk alerjisiyle ilk tanışması, dört yaşındayken açık havada yapılan bir düğünde gerçekleşti. Ailesi çocuğun vücudundaki kabarmaların polenlere veya bir bitkiye karşı tepki olabileceğini düşünerek ona alerji ilaçları verdi.
Ancak ilaçlar etki etmedi. Döküntüler artıyor, vücudu git gide kabarıyordu. Gerçek sebebi ancak kış gelince netlik kazandı.
“Kışa girdikçe durum korkunç bir hal almaya başladı” diyor Tupney. “Cuma günleri okulda futbol oynardı ve hava soğudukça vücudu daha da kötüleşiyordu.”
‘İNSANLARI İNANDIRMAYA ÇALIŞMAK YORUCU’
Calum’un istediği şeyleri yapabilmesi için bir çözüm aradılar. Doktorlar çocuğu soğuktan korumak için bir Yaşam tarzı değişikliği önerdi ancak hayatlarını değiştirip yurt dışına taşınmak Courtney ailesi için o kadar basit değildi.
Soğuk alerjisi hakkında çok az şey biliniyor. Tupney, “Bunu insanlara kanıtlamaya çalışmak yorucu bir savaş” diyerek sözlerini şöyle sürdürüyor: “Oğlumun soğuktan hoşlanmadığını söylediğini sanıyorlar. Kimsenin ona inanmaması çok sinir bozucu.”
''ANNE NEFES ALAMIYORUM''
Soğuk alerjisi nadir görülse de mustarip tek kişi Calum değil. Ankara'da yaşayan 18 yaşındaki A.A. da yıllardır soğuk alerjisiyle mücadele ediyor.
Küçük yaşlarda soğuk nedeniyle vücudunda kızarmalar olan A.A.'nın bir gün ''Anne nefes alamıyorum'' demesi ailesini endişelendirdi ve devamında kızlarının alerjisini öğrenmelerini sağladı.
''Kızım 3-4 yaşlarındayken dışarıya çıktığımızda derisinde kızarma ve kabarıkların oluştuğunu fark ettik. Doktora götürdüğümüzde, 'Soğuk alerjisi olabilir' dediler. Ancak sürekli olmadığı için biz bu durumu önemsemedik'' diyen Anne E.A., kızının bir gün "Anne, nefes alamıyorum" demesiyle paniğe kapıldı.
Doktora gittiklerinde kızının iç organlarının alerji nedeniyle şiştiğini ve bu yüzden nefes alamadığını öğrendi. Anne E.A., ''Kızım, 'Ben soğukta kabarıyorum' dedi ve doktor akabinde buz testi yaptı. Koluna bir parça buz sürüldü ve o kısmın gözümün önünde bir hayli şiştiğini gördüm. Doktor, 'Kızınızın soğuğa çok ciddi derecede alerjisi var' dedi ve oldukça dikkat etmemiz konusunda uyarıda bulundu. Çünkü basit bir arkadaş şakası bile kızımın ölümüne neden olabilirmiş'' dedi.
Anne E.A., kızının, soğukta dışarı çıkmak zorunda kaldığında eve zor döndüğünü, kaşınmaya başladığını ve yanaklarının soğuğun derecesine göre 'yanık' biçimde kızardığını söyledi.
İnsan yaşamını kısıtlayan bu hastalığı Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Alerji ve Astım Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Bülent Enis Şekerel ve Çocuk İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Hikmet Tekin Nacaroğlu ile konuştuk. Uzmanlar tüm merak edilenleri yanıtladı...
ASIL RİSK TÜM VÜCUTTA MEYDANA GELMESİ
Soğuk alerjisinin belirtileri neler?
Bülent Enis Şekerel: Besin, ilaç, polen, ev tozu gibi alerjileri sıklıkla duyuyoruz. Sıcak ve soğuk alerjileri de olur ama nispeten daha ender görüldüklerinden toplumda daha az bilinirler. Soğuk alerjisinde vücudun soğuğa maruz kalan bölgesi yeniden ısınmaya başladığında dakikalar içinde o bölgede kızarıklık, kabarıklık, şişlik, uyuşma, karıncalanma ve kaşıntı şeklinde belirtiler olur. Tüm vücutta meydana geldiğinde ise bizim anafilaksi dediğimiz, toplumda 'alerjik şok' olarak anılan yaygın bir alerjik tepki ortaya çıkabilir ve yaşamı tehdit edebilir.
Soğuk ortamlarda bulunduğumuzda cildimizde soğuğun en fazla hissedildiği yerler dış ortamla doğrudan temas halinde olan cilt bölgeleri yani el, ayak ve yüz gibi yerlerdir. Bu yüzden soğuk alerjisi olanlarda belirtiler daha çok el, ayak ve yüz bölgelerinde görülür.
Soğuk alerjisi neden olur? Doğuştan mı gelişir, sonradan da oluşabilir mi?
Bülent Enis Şekerel: Soğuk alerjisini yaklaşık 10 bin kişide 1 görüyoruz. Alerji, bağışıklık sisteminin zararlı olmayan bir maddeye ya da etkene karşı abartılı tepki vermesi olarak tanımlanır ve soğuk alerjisinde soğuk ile karşılaşma ile ortaya çıkan abartılı, hatalı ve kişiye rahatsızlık ve hatta zarar veren bir tepki söz konusudur. Bağışıklık sistemimiz öğrenen bir yapıdır ve doğumdan sonra her karşılaştığı etkene karşı bir yanıt geliştirir. Klinik olarak her yaşta görülebilir ve doğuştan olduğunu söyleyemeyiz.
İLAÇLARIN DÜZENLİ KULLANIMI RİSKLERİ BERABERİNDE GETİRİR
Soğuk alerjisi tedavi edilebilir mi?
Hikmet Tekin Nacaroğlu: Soğuk alerjisi olan bireylerin bu alerjiden korunmak için yapabileceği en önemli şey soğuktan uzak durmak olur. Soğuk havalarda mutlaka kalın giyinilmeli ve cilt dokusunun olabildiğince az bir bölümünün soğuk ile temas kurması sağlanması için, eldiven, bere gibi koruyucular takılmalı. Bunun yanı sıra soğuğa maruz kalma süresinin de düşürülmesi gerekir. Ayrıca antihistaminik ilaçlar, soğuk alerjisinde salgılanan histamini ve histamine bağlı bulguları azaltır. Hastalara soğuğa çıkmadan önce antihistaminik ilaçların verilmesi bulguların hafifletilmesinde yardımcı olabilir.
Bülent Enis Şekerel: Antihistaminler dediğimiz alerji ilaçlarının bir miktar yararı olsa da hem ciddi reaksiyonları önleme potansiyelleri yok hem de düzenli kullanılmaları durumunda dikkat, konsantrasyon ve öğrenme hızı üzerine olumsuz etkileri olabiliyor. Toplumda akıllı ilaçlar olarak isimlendirilen ilaçlar, bu hastalığı etkinlikle kontrol altına alabiliyorlar ama yüksek maliyetleri nedeniyle tüm dünyada kullanımları şu an için oldukça kısıtlı.
ŞİDDETLİ VAKALAR ÖLÜME SEBEP OLABİLİR
Soğuk alerjisi ölüme varacak sonuçlar doğurur mu?
Bülent Enis Şekerel: Vücudun geniş bölgelerinin soğuk ile aniden temasa geçmesi ile yaygın belirtiler olabilir ve biz buna soğuk anafilaksisi diyoruz. Anafilaksi yaşamı tehdit edebilir ve hatta ölümle sonuçlanabilir. Erken ve uygun müdahale yaşam kurtarıcı olur.
Hikmet Tekin Nacaroğlu: Soğuk alerjisi, nadir de olsa anafilaksi olarak adlandırdığımız alerjik şok tablosuna yol açarak yaşamı tehdit edebilir. Şiddetli olan vakalarda anafilaktik şok tablosu diye belirttiğimiz; aniden gelişen bayılma, nefes darlığı, solunumda zorluklar, kan basıncının aniden düşmesi, kalp atışlarında düzensizlik ve nabzın artması gibi ciddi klinik bulgular meydana gelebilir. Örneğin; soğuk duş alma veya soğuk havuza girme gibi çok geniş cilt alanı soğuğa maruz bırakan durumlarda, alerjik şok tablosu oluşabilir. Bu yüzden alerjik şok veya ciddi reaksiyon öyküsü bulunan hastalara adrenalin içeren hazır enjektör kitleri reçete edilmelidir ve bu kitlerin kullanımı hakkında ailelere eğitim mutlaka verilmelidir.
Sadece soğuğun ciltle teması mı etkilidir, yoksa soğuk bir şey yemek veya içmek de alerjiyi tetikler mi?
Hikmet Tekin Nacaroğlu: Soğuk alerjisi genellikle soğuk suyla temas sonrası ellerde şişlik, kızarıklık bulgusu ve kış dönemi rüzgarlı havalarda yüzde kızarıklık bulgularına neden olmaktadır. Ancak soğuk içecek ya da buzlu su içme, dondurma yeme gibi soğuğun temas ettiği ağız içerisinde, dilde, dudakta, hatta boğazda ve solunum yolunda şişlik olabileceği unutulmamalı.
ÜRTİKERİ OLAN HER HASTA SOĞUK ALERJİSİ YAŞAYABİLİR
Başka ne gibi hastalıkları beraberinde getirir?
Bülent Enis Şekerel: Kendiliğinden oluşan veya fiziksel uyaranlarla ortaya çıkan diğer ürtikerlerde de soğuk alerjisinin eşlik edebildiği biliniyor. O yüzden ürtikeri olan her hastanın eşlik eden diğer ürtiker tipleri ve soğuk alerjisi açısından değerlendirilmesi gerekir. İlk araştırmalar alerjik bünyelilerde daha fazla soğuk alerjisi olduğunu göstermiş olsa da son yıllardaki bazı çalışmalar bunun böyle olmayabileceğini düşündürüyor. Dolayısıyla artık alerjik bünyeli olmayanların da soğuk alerjisi olma risklerinin az olmadığını düşünüyoruz.
Hikmet Tekin Nacaroğlu: Soğuk alerjileri cilt bulguları dışında hem üst hava yollarımızda hem de alt hava yollarımızda alerjik bulguların gözlenmesine neden olabilir. Hapşırma, burun tıkanıklığı, burun kaşıntısı, gözlerde sulanma, kaşıntı gibi alerjik nezle şikayetleri ile alt hava yollarında daralma sonucu öksürük, hırıltı, nefes darlığı gibi astım benzeri şikayetlere neden olabileceğini unutmamak gerekir.
Soğuk alerjisi tanısı nasıl konulur?
Hikmet Tekin Nacaroğlu: Buz küpü testi, soğuk ürtiker tanısını koymak için en sık kullanılan test olarak bilinir. Bu test sırasında bir buz küpü veya 0-4 derece soğukluğundaki cisim ön kolda deriye 4-5 dakika süreyle temas ettirilir. Derinin daha sonrasında 10 dakika kadar ısınması beklenir. Isıtılma sonrası derinin buzla temas eden bölgesinin kızarıp şişmesi ile tanı kesinleştirilmiş olur.
