Son dönemlerde ergenler ile yapılan çalışmalarda, sosyal medya kullanımının ergenlerin sosyal becerilerini ve kişilerarası ilişkilerini ne yönde etkilediği sıklıkla araştırılan konular arasında. Bu konulara oranla, sosyal medya kullanımının ergenlerin sinirsel mekanizmalarını nasıl etkilediği yeni bir araştırma alanı. Ergenlik yıllarının gerek sosyal gerekse bilişsel gelişimin oldukça hızlı ilerlediği dönemlerden biri olduğu göz önünde bulundurulduğunda, bu alanda elde edilecek bilgiler sağlıklı gelişimi desteklemek açısından oldukça önemli.

Ergenlik döneminde beynin duyguları anlamlandırma ve karşılık verme ile ilişkilendirilen bölgelerinde birçok değişiklik olmakta. Yapılan çalışmalar özellikle ergenlik yıllarında sıklıkla görülen risk alma davranışları ve akran ilişkilerinden onay alma ihtiyacının beynin yine bu bölgelerindeki değişiklikler ile ilgili olduğuna dair bulgular sunuyor. Örneğin bir grup araştırmacı, ergenlerin riskli sürücü davranışlarını akranlarının varlığında veya yalnız değerlendirdiklerinde farklı beyin aktiviteleri gösterdiğini bulmuştu.

Yukarıda bahsedilen bulgulardan yola çıkarak, ABD'nin Kaliforniya Üniversitesi’nde farklı bölümlerden araştırmacıların işbirliği ile sosyal medyada ‘beğeni’ almanın ergenlerin riskli davranışları değerlendirmelerini nasıl etkilediği ve bu değerlendirmeleri yaparken beyinlerinde ne tip sinirsel aktiviteler gerçekleştiği araştırıldı.

SİNİRSEL AKTİVİTELERİ 'BEĞENİ' SAYISINA GÖRE DEĞİŞKENLİK GÖSTERİYOR 

Çalışmaya 13-18 yaş aralığında toplam 34 ergen katıldı. Katılımcılardan çalışmaya gelmeden önce kendi Instagram (internet ve mobil cihazlar üzerinden kullanılabilen bir fotoğraf paylaşım uygulaması) hesaplarından birkaç fotoğraf seçmeleri istendi. Çalışmanın veri tabanını oluşturmak üzere ergenlerin seçtiği fotoğraflar ile araştırmacıların internet üzerinden seçtiği fotoğraflar birleştirildi. Daha sonra bütün ergenlere, verdikleri fotoğraflara toplam 50 akran tarafından bakıldığı bilgisi verildi. Çalışmaya katılan ergenlerden veri tabanında bulunan fotoğraflara bilgisayar ortamında bakmaları ve beğendiklerini Şekil 1’deki gibi bir program üzerinden "like" (beğen) tuşuna basarak belirtmeleri istendi. Ergenlere gösterilen fotoğrafların yarısı risk davranışları içerirken (sigara, alkol kullanma gibi), diğer yarısı ise yansız fotoğrafları (arkadaş, doğa fotoğrafları) içermekteydi. Ergenlerin fotoğrafları değerlendirdikleri süre boyunca ise fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) yöntemi ile beyin fonksiyonları görüntülendi.

Çalışmanın sonuçları beğeni üzerinden simgelenen sosyal onaylamanın risk davranışlarını değerlendirmede ne derece önemli olduğunu ortaya koyuyor. Ergenler bir fotoğraf fazla beğeni aldıysa, bu davranış yukarıda bahsedildiği gibi risk alma davranışlarını içerse dahi, daha çok beğeni tuşuna basma eğilimi gösterdiler. Ergenlerin sinirsel aktiviteleri de değerlendirdikleri fotoğraftaki ‘beğeni’ sayısına göre değişti. Özellikle beynin sosyal beceri ve anılarla ilişkilendirilen bölgelerinde (precuneus, prefrontal korteks, hipokampüs) popüler fotoğrafları değerlendirirken daha yoğun aktivite olduğu bulundu. Daha az beğeni alan fotoğraflarda ise beynin görsel verileri anlama ile ilgilendirilen bölgelerinde daha yoğun aktivite gözlemlendi.

Beynin farklı bölgelerinde gözlemlenen bu aktivasyonlar araştırmacılar tarafından ergenlerin akranları tarafından daha çok beğenilen/onaylanan fotoğrafları daha ayrıntılı değerlendirdikleri ve riskli davranışları sosyal onay uğruna göz ardı ettikleri şeklinde yorumlanıyor. Her ne kadar çalışmanın verileri sanal ortamdaki akran etkisi ile gerçek hayattaki etki arasındaki farkı karşılaştırmayı mümkün kılmasa da, çalışmada olduğu gibi sadece ‘beğeni’ üzerinden ergenlere verilen bilginin sosyal karar verme mekanizmaları üzerinde etkili olduğunu söylemek mümkün. 

İlgili makale: Sherman, L. E., Payton, A. A., Hernandez, L. M., Greenfield, P. M., & Dapretto, M. (2016). The power of the like in adolescence: Effects of peer influence on neural and behavioral responses to social media. Psychological Science, 1-9. doi: 0956797616645673

Kaynakça: Chein, J., Albert, D., O’Brien, L., Uckert, K., & Steinberg, L. (2011). Peers increase adolescent risk taking by enhancing activity in the brain’s reward circuitry. Developmental Science,14, 1–10. doi: 10.1111/j.1467-7687.2010.01035. (Kaynak: Haber Sol - Buse Gönül)