Yeni Bakış'tan Özlem Çimendal'ın haberine göre, Alanlarında uzman 4 isim tarafından 2012 yılında çalışmasına başlanan ve 2013 yılında Kıbrıs Türk Ticaret Odası tarafından yayımlanan KKTC’de Kayıt Dışı Ekonomi Raporu, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesi beklenirken gelmiş geçmiş tüm hükümetler tarafından aradan 5 yıl geçmiş olmasına rağmen göz ardı edildi. Kayıt dışı çalışanların ağırlıklı olarak yüksek okul mezunu olması dikkat çekici Raporda çalışma çerçevesinde gerçekleştirilen Aile Geçim Anketi (AGA)’nde vatandaşlığa göre kayıtdışı ayrıştırmasında DPÖ anketinden farklı sonuçlar yer alıyor. Raporda, Kayıtdışı istihdamın %52’sini KKTC vatandaşları oluştururken, kaçak çalışanların oranının TC uyruklularda %44 ve 3. uyruklularda ise %4 olarak tespit edildiğine vurgu yapılıyor. Raporda kaçak çalışanların %10’unu fakülte mezunlarının oluşturması ve bunun mesleki veya teknik eğitim alanlardan yüksek olması da dikkat çekici bir başka tespit olarak gözler önüne seriliyor. Gençlerin yüzde 40’ı kaçak çalıştırılıyor Kayıtdışı istihdam cinsiyet ve yaş grupları bakımından incelendiğinde de ilginç sonuçlar ortaya çıkıyor. Kayıtdışı çalışanlarda kadın-erkek fark etmemekle birlikte cinsiyete göre kayıtdışı çalışma oranının değişik yaş gruplarında çok yakın oranlarda gerçekleştiği ortaya konuyor. Raporda kayıt dışılığın cinsiyetten daha çok yaş grupları arasında önemli ölçüde farklılıklar gösterdiğinin de altı çiliyor. Raporda şu ifadelere yer veriliyor: “Yirmi yaş öncesi ve altmış yaş sonrası kayıtdışı çalışma oranı %20’leri aşmaktadır. Daha detaylı incelendiğinde, KKTC’deki emeklilik yaşları ile birlikte kayıtdışılığın arttığı, emeklilikle kayıtdışılığın doğru orantılı olduğu işaret edilmektedir. Yirmi yaşına kadar kadınlarda ve erkeklerde kayıtdışılık %40’larda seyretmektedir. Bu durum işgücü piyasasına genç yaşta girenlerin sosyal güvenliksiz çalışmaya daha yatkın oldukları ve işverenlerin de buna imkan sağladığını göstermektedir.” 65 yaş üzeri tercih ediliyor Kayıtdışılığın emeklilik yaşının başladığı 50 yaşına kadar gerek kadın gerekse erkeklerde yakın oranlarda seyrettiğine vurgu yapılan raporda, kayıt dışılığın 60-65 yaş aralığında erkeklerde %10-20 arası kadınlarda da %30’lara yakın gerçekleştiği ortaya konuyor. Raporda kadınların bu yaş aralıklarında daha yüksek oranlarda kayıtdışı çalışabilmesi, kadınların erkeklere nispeten daha erken emekli olmalarına bağlanıyor. Bu oran 65 yaş üzeri ters dönerek, erkekler (%55) kadınlara(%35) göre çok daha yüksek oranlarda kayıtdışı çalışıyor. Altmış yaş üzeri emekli durumunda olanların toplamda kayıtdışılık oranının bu kadar yüksek olması başka dikkat çekici bir sonuç olarak ortaya çıkıyor. Kaçak çalışan erkek yüzde 40, çocuk yüzde 33, kadın ise yüzde 27 Aile geçim anketinde çalışan aile fertleriyle ilgili kayıtdışılık konusunda da bilgi alınıyor. Buna göre, farklı bir bakış açısıyla gözlemlenmeye çalışılan kayıtdışılık, aile reisi durumundaki erkeğin en yüksek oranla(%40) kayıtdışı çalıştığı bunu sırasıyla aile ile yaşayan çocuk (%33) ve kadının (%27) izlediği tespit ediliyor. Bu tespitle 24 yaşına kadar olan aile ferdi çocuklarda kayıtdışılık DPÖ HHİA verilerinde olduğu gibi yüksek çıkmış ve bu tespit teyit ediliyor. Yüzde 37’si ilkokul mezunu Kayıtdışı çalışanlar aldıkları eğitime göre değerlendirildiğinde ise, eğitim düzeyi arttıkça kayıtdışı çalışmada bir azalma görüldüğü ortaya çıktığı sonucu ortaya çıksa da fakülte mezunları da yüzde 10’luk oranla oldukça dikkat çekici. Buna göre raporda 2004-2011 yılları ortalaması kayıtdışı çalışanların %37’si ilkokul mezunu iken, ortaokul veya dengi mezunlarının payı %16’dır. Mesleki eğitim alanların payı düşük iken düz/genel lise mezunlarındaki kayıtdışılık yüksek oranda, %18 olarak tespit edilmiş. Bu da orta ve lise seviyesinde belli mesleki eğitim alanların kayıtdışı çalışmayı genel lise mezunlarına nispeten daha az tercih edeceklerini işaret etmektedir. Üniversite mezunlarının büyük çoğunluğu da kaçak çalıştırılıyor Raporda en dikkat çekici bölüm ise, kayıtdışı çalışanların %10’unu fakülte mezunlarının oluşturması ve bunun mesleki veya teknik eğitim alanlardan yüksek olması. Siyasilerin gerekli önlemleri almadığı da rapora yansıyor Kayıtdışı çalışan kişi sayısı kadar bunların hangi sektörlerde çalıştığının da önemli olduğunun vurgulandığı raporda şu tespitlere yer verildi: “DPÖ HHİA verilerine dayanılarak yapılan incelemede kayıtdışı istihdamın yoğunlukla sırasıyla tarım, ticaret, inşaat ve otel ile lokantalarda olduğu görülmektedir. 2004-2011 ortalaması rakamları neredeyse kayıtdışı çalışan her dört kişiden birinin tarım sektöründe istihdam edildiğini göstermektedir. Tarım dışı kayıtdışı istihdam değerlendirildiğinde toptan ve perakende ticaretinin son yıllarda görece gerileme olmasına rağmen önemli bir paya (%14,8) sahip olmaya devam ettiği görülmektedir. Çoğu sektörde kayıtdışılığın aynı oranda devam etmesi politika üreticilerinin bu yönde gerekli adımları atmadığını göstermektedir.” Ekonomist Göksel Saydam: 5 yılda hiçbir şey değişmedi Rapora çalışmaları ile katkı koyan Ekonomist Göksel Saydam da konuyla ilgili Yeni Bakış’a yaptığı açıklamada, aradan geçen 5 yıllık süreç içerisinde raporun Bakanlar Kurulu tarafından onaylanarak, eylem planlarının hayata geçmesi kararına rağmen, ne sağ ne sol ne de liberal partiler tarafından bugüne kadar göstermelik olarak hükümet programlarına konulmaktan öteye geçmediğini dile getirdi. Bakanlar Kurulu kararına rağmen tek bir madde bile uygulanmadı Resmi Gazete’de yayımlanarak eylem planlarının hayat bulması kararı alınan raporun 2015 yılında bitmesi gerekirken, 2018 yılına gelinmiş olmasına rağmen tek birinin bile hayat bulmadığının altını çizen Saydam, gelmiş geçmiş tüm hükümetleri de eleştirerek, kayıt dışılık ile mücadelenin partilerin söylemlerinden öteye geçmediğini vurguladı. Veriler ve rakamlar 5 yılda daha da arttı Raporda yer alan rakamların 2013 yılını kapsadığına da dikkat çeken Saydam, aradan geçen 5 yıllık süreç içerisinde tek bir maddenin dahi uygulanmadığı raporda yer alan verilerin, 2018 yılı itibarı ile daha da katlandığı gerçeğinin gözler önünde olduğuna da işaret etti.