Duygu Alan
Yüksek girdi maliyetlerinin altında ezilen hayvan üreticileri, devletten alacaklarını da düzenli olarak tahsil edemeyip üzerine bir de çiğ süt fiyatlarına artış alamayınca çareyi canlı hayvan fiyatlarına zam yapmakta buldu.
Hayvan Üreticileri ve Yetiştiricileri Birliği’nden alınan bilgiye göre, canlı dananın ve canlı kuzunun kasaba satış fiyatı kilo başına 3 TL, canlı ineğin satış fiyatı kilo başına 2 TL, canlı oğlağın satış fiyatı ise kilo başına 2.60 TL arttı.
Buna göre, 8 TL olan dananın canlı kilo fiyatı 11 TL olurken canlı kuzu 12 TL’den 15 TL’ye, canlı inek 6.5 TL’den 8.5 TL’ye, canlı oğlak ise 10 TL’den 12.60 TL’ye çıktı.
Canlı hayvan fiyatlarına yapılan zam, kasap ve marketlerin de satış fiyatına yansıdı.
Kasaplarda dana etinin kilosu 45 TL, kuzu etinin kilosu 30-45 TL arasında satılırken marketlerde fiyat bu rakamların çok daha üzerinde.
Üretici de tüketici de mağdur
Canlı hayvan fiyatlarına yapılan zam, üreticinin hayvan satışlarını düşürürken zammın bazı kasap ve marketlerde tüketiciye yansıması tartışma konusu oldu.
Vatandaşın et fiyatlarına gücü yetmez oldu. Dar gelirli ve asgari ücretlilerin kazancı, yapılan fiyat düzenlemesi ile ayda 2 kilo et almaya bile yetmez oldu.
Kaçak et piyasaya doldu
KKTC ile Güney Kıbrıs arasında canlı hayvan ve et fiyatında büyük fark var. Fiyat farkı Güney Kıbrıs’ı cazip kılarken et kaçakçılığını da tetikleyen unsur oldu.
Polis ve gümrük ekipleri son 16 ayda toplam 5 bin 360 kilo eti Güney Kıbrıs’tan KKTC’ye geçirilmek istenirken ele geçirdi.
Yakalanamadan sofralarımıza ulaşan kaçak etin miktarı ise belli değil.
Kaçak ette sağlık tehdidi
Kaçak et, ülkede kasaplar arasında rekabet edebilirliği ortadan kaldırırken halk sağlığını da tehdit ediyor.
Ülkeye yasal olmayan yollardan getirilen etlerin nerede ve hangi koşullarda kesildiği, hayvanın hastalıklı olup olmadığı bilinmezken bu kaçak etlerin ülkeye yasadışı şekilde ithal edilmesi sırasında kullanılan yöntem ve taşındıkları araçlar ise hijyenden çok uzak.
Etler, çöp naylonlarında, çoğu kez poşetlerin ağzı bile bağlanmadan bazen de hiçbir koruyucu önlem almadan öylece araç bagajına atılarak sağlıksız şekilde taşınıyor.
“Amaç ithal et izninin önünü açmak” iddiası
Piyasada et fiyatlarının abartılı biçimde arttığını ifade eden üreticiler ve bazı kasaplar ve et imalatçılarının piyasa fiyatlarını bilinçli olarak arttırdığını amaçlananın ise “daha fazla kar etmek” hedefi ile ithal etin önünü açmak ve iç piyasada canlı hayvan fiyatlarını değerinden çok daha aşağı çekmek olduğunu öne sürdü.
Naimoğulları: Bilinçli bir eylem var
Hayvan Üreticileri ve Yetiştiricileri Birliği Başkanı Mustafa Naimoğulları, bazı kasapların piyasa fiyatlarını bilinçli olarak arttırdığını amaçlananın ise halkı ve toptan et alımı yapan iş insanlarını kışkırtarak Güney’e yönlendirip, KKTC’de et satışlarını dibe vurdurmak böylece ithal et izninin serbest bırakılmasını sağlamak olduğunu öne sürdü.
“Bir suçlu varsa o da hükümet ve bazı açıkgöz kasaplardır” diyen Naimoğulları hükümet yetkililerine “oyuna gelme” çağrısı yaptı.
Naimoğulları, “Bazı açıkgöz kasaplar, hayvancıyı kasaba yalvartmak, canlı hayvan fiyatlarını iç piyasada aşağı çekmek ve ithal eti izninin önünü açmak maksadı ile hamleler yapıyor. Çünkü böylece kar marjlarını arttıracaklar. Piyasa fiyatlarını yükselterek halkı, turizmcileri kışkırtıyor. Hükümet bu oyuna gelmemelidir. Bu ülkede yeteri kadar kasaplık hayvan vardır. Sayım yapılsın” dedi.
Canlı hayvan fiyatlarına yapılan fiyat artışının nedeninin ise girdi maliyetlerinin artması olduğunu kaydeden Mustafa Naimoğulları, “2 yıldır destekler gününde ödenmiyor, süt fiyatlarına artış yok, üretici 3 yıldır kuraklı yaşıyor. Her gün de girdi maliyetleri yükseliyor, yem fiyatları arttı. Buna karşın canlı hayvan fiyatlarını yine de kilo başına 2 TL arttırdık. Bu zammı hazmedemeyen bazı et sanayicileri ve bazı kasaplar da çeşitli oyunlar oynamaya başladı. Biz bu filmleri yıllardır görüyoruz” diye konuştu.
Naimoğulları,” girdi maliyetleri düşürülürse asgari ücretli de fakir fukara da et yiyebilir” dedi.
“Üreticiden tüketiciye direkt satış gündemde”
Mustafa Naimoğulları, hükümet yetkililerini önlem alması konusunda uyardı, kaosun büyümesi halinde Hayvancılık Kooperatifi olarak bütün ilçelerde et tanzim satış noktaları açacaklarını etin üreticiden tüketiciye direkt satışının yapılacağını ifade etti.
Naimoğulları, “Lefkoşa Türk belediyesi ile Lefkoşa’da AB standartlarında olan mezbahanenin çalıştırılması konusunda görüşmelerimiz devam ediyor. Talebimiz bu mebahanenin ya bizim tarafımızdan ya da belediye ile birlikte çalıştırılması yönünde. Eğer bu konuda olumlu bir yaklaşım olursa hem otellere hem restoranlara hem de talep eden kasaplara direkt karkas halde toptan fiyatına satış yapacağız” dedi.
“Halk kandırılıyor”
Mustafa Naimoğulları, bazı kasapların halkı sadece fiyat konusunda değil etin türü konusunda da aldattığını birçok kasapta dana eti diye inek eti, kuzu diye de oğlak eti satıldığını öne sürdü.
Buradan da rant sağlandığını kaydeden Naimoğulları, etlerin sınıflandırılması için derhal emirname çıkarılması gerektiğini ifade etti.
Etin gerçek türü dışında satılmasının “aldatmaca, kandırmaca, dolandırıcılık” olduğunu söyleyen Naimoğulları, eti gerçek türünün dışında satanlara Cezai müeyyide uygulanması gerektiğini söyledi.
Hayvan üreticileri ne dedi?
Şevket Semagezdi: “Canlı hayvan fiyatlarına Nisan ayı itibari ile 2 ile 3 TL arasında zam yapıldı. Ancak üreticinin mağduriyeti giderilemedi. Üreticinin girdi maliyetleri dövize endeksli olduğundan sürekli artıyor. Buna karşın desteklerde ve süt fiyatında bir artış olmuyor. Ödemeler gününde yapılmıyor. Üretici de mecburen canlı hayvan fiyatına zam yaptı. Birkaç kasap ile bazı et imalatçıları da bundan yararlanmak için dışarıdan et ithal edip kar marjını yaratmak adına kaos yaratıyor, hükümet önlem almıyor. Üretici de tüketici de mağdur oluyor. Devlet vergi dahi alamadığı iş adamlarına bu işleri yapmasına göz yumuyor. Üretici hayvanını satamıyor. Tüketici de pahalıya et yiyor.”
Süleyman Demirer: “Girdi maliyetlerinin artması, çiğ süt fiyatlarının arttırılmaması etken oldu ve 8 yıldan sonra canlı hayvan fiyatları arttı. Ama mecburuz. Bu zamlı fiyatlar bile açıklarımızı kapatmıyor. Ben etin fiyatının artması taraftarı değilim. Bazı kasaplar, et ithalinin önünü açmak için bilinçli olarak piyasada fiyatı yükseltiyor. Durumdan hem üretici hem de tüketici mağdur oluyor. Bana göre süte yapılacak 25 kuruşluk bir zam bu kaos ortamını ortadan kaldırabilir. Süt fiyatı artarsa piyasada canlı hayvan fiyatları düşer. Halk eti daha ucuza yer, hayvancı da zarar etmez. Et kaçakçılığının da önüne geçilir. Çünkü Güney’de et fiyatları çok daha ucuz. İki ülke arasındaki fiyat farkı Güney’den Kuzey’e et kaçakçılığını körüklüyor.”
Yusuf Kahramano: “Dananın canlı satış fiyatı kilosu 11-12 TL. Ancak bazı kasaplar, rant sağlamak adına piyasa fiyatlarını yükseltti. Zamdan önce tosunun kilo fiyatı 8.50 TL’ydi ve kasabın bunu 2.5 katına satması lazımdı, bu da 21 TL eder ama kasap 30 TL’ye kadar satıyordu. Bugün ise 12 TL’ye aldığı tosunu 2.5 katı yani 30 TL’ye satması lazımken 45 TL’ye satıyor. Kasaplar çok yüksek kar ile çalışıyor. Onların da ‘masraflar artıyor, restoranlar ödemiyor’ şeklinde gerekçeleri var ancak olan hem üreticiye tüketiciye oluyor. Üretici hayvanını satamıyor, tüketici pahalıya et yiyor. Türkiye’de bugün dana canlı 14 TL, karkas 28-30 TL ama marketteki et fiyatları KKTC’deki kasap fiyatları ile aynı. Güneyden et kaçakçılığı yapan kasaplar hayvanı çok daha ucuza mal ediyor, yüzde 100’den fazla kar elde ediyor. Bu noktada da olan üreticiye ve tüketiciye oluyor.”
Şeytan: Amaç ithal etin önünü açmak
“Alpay Şeytan Et Pazarı” işletmecisi Alpay Şeytan, bazı kasapların ithal et izninin önünü açmak amacı ile bilinçli olarak piyasa fiyatlarını arttırdığını söyledi.
Nisan ayı itibari ile yapılan fiyat düzenlemesi ile canlı dananın kilosunu üreticiden 12 TL’ye canlı kuzuyu ise 14 TL’ye aldığını kaydeden Alpay Şeytan, karkas hali ile dananın kilosunun kendisine 24 TL’ye, kuzunun ise 28 TL’ye mal olduğunu kaydetti.
Alpay Şeytan, kemik payını da çıkardıktan sonra dananın kilosunun kendisine toplam maliyetinin 35 TL’ye mal olduğunu belirterek, dükkan kirası, taşımacılık, kesim, elektrik, işçilik vs. gibi maliyetleri de ekleyince Alpay Şeytan Et Pazarı’nda dananın kilosunu 45 TL’ye, kuzu but, kuzu pirzola ve kuzu ön kolu 45 TL’ye kuzu döşü ise 30 TL’ye sattığını dile getirdi.