Haber: Bahar SANCAR
Kıbrıs Türk Ticaret Odası (KTTO) Başkanı Turgay Deniz, Gündem Kıbrıs’tan Bahar Sancar’ın sorularını yanıtlayarak, ekonomik gündeme ilişkin değerlendirmelerde ve önerilerde bulundu. Deniz, işletmelerin sorunları ve çözümleri noktasında da örnekler vererek, hükümetin açıkladığı “Prim desteklerinin” tüm işletmelere verilmesi gerektiğini söyledi.
Deniz, işletmelerin maliyetlerine dikkat çekti
Ülkede yaşanan pahalılık hakkında değerlendirmelerde bulunan Kıbrıs Türk Ticaret Odası KTTO) Başkanı Turgay Deniz, ülke ekonomisinin zor bir süreçten geçtiğini ifade ederek, “2022 yılı itibariyle hayat pahalılığı ve enflasyon sarmalı ekonominin tüm sektörlerini olumsuz olarak etkilenmeye devam etmektedir. Başta, iş gücü, enerji ve hammadde maliyetleri olmak üzere mal ve hizmet üretim maliyetlerinde artışlar rekabet edebilirliği nerdeyse imkânsız kılmaktadır” diyerek işletmelerin üretim maliyetlerine dikkat çekti.
“Kayıt dışılık önlenmeli”
“Pahalılıkla mücadelede bunlara yönelik reformları hayata geçirmeliyiz” diyen Deniz, kayıt dışılığın da önlenmesi için tedbirler alınması gerekliliğine vurgu yaptı. Konuşmasının devamında Deniz, “Ayrıca, mali politika düzenlemeleri yapılarak kamuda tasarruf ve verimlilik artışına yönelik tedbirler alınmalıdır” dedi.
“İşletmeler vergi yükü altında eziliyor”
Pahalılıkla mücadelede işletmelerin de korunması gerektiğine dikkat çeken Deniz, “Pahalılıkta etken olan vergi yüklerini gözden geçirmeliyiz. Hane halkı ve işletmelerin pahalılıkla mücadele ve mevcut ekonomik zorluklar içinde daha fazla vergi yükü taşıması da kabul edilemez bir durumdur” diye konuştu.
Konuşmasına çeşitli örnekler vererek devam eden Deniz, “Sadece birkaç örnek vermek gerekirse; Hayat pahalılığı ve enflasyon sarmalı işletme sermaye yapılarımızı bozmakta ve küçültmektedir. İşletmelerimiz enflasyondan kaynaklanan vergi yükü altında ezilmektedir. Enflasyonun yüksek seyrettiği durumlarda işletmeleri haksız vergilendirmeden korumak için Vergi Usul Yasasımızın da emrettiği enflasyon düzeltmesi uygulaması daha fazla geciktirilmeden hayat bulmalıdır” dedi.
“İşletmelerin sermaye yapısı bozuldu. Fonlar gözden geçirilmeli”
“Vergi ve fonlar hayat pahalılığını nasıl etkiliyor?” sorusu üzerine Deniz, “Hayat pahalılığı ve enflasyon sarmalı işletme sermaye yapılarımızı bozmakta ve küçültmektedir. İşletmelerimiz enflasyondan kaynaklanan vergi yükü altında ezilmektedir. Örneğin Enflasyonun yüksek seyrettiği durumlarda işletmeleri haksız vergilendirmeden korumak için Vergi Usul Yasasımızın da emrettiği enflasyon düzeltmesi uygulaması daha fazla geciktirilmeden hayat bulmalıdır. Pahalılıkta etken olan fonlar gözden geçirilmeli, temel tüketim maddelerindeki fonlar kaldırılmalı ve ülke ekonomisi için katma değer yaratan yerli üretim alanlarında üreticilerin girdi maliyetlerinin ucuzlatılması, pazarlama ve dış satım süreçlerinde sürekli olarak desteklenmelidir” dedi.
“60 gün KDV ertelemesinin 90 güne çıkarılması işletmeleri rahatlatacaktır”
Peşin Gümrük vergileri hakkında da değerlendirmelerde bulunan Deniz, “Bu enflasyonist ortamda işletmelerin finansman sıkıntısı yaşanmamasına yönelik süreli ödeme ertelemeleri veya halihazırdaki sürelerin uzatılması önemli olacaktır. Örneğin 60 gün olan KDV ertelemesinin 90 güne çıkarılması finansman sorunu yaşayan işletmeleri rahatlatacaktır” önerisinde bulundu.
“Kamuda reform ve verimlilik artışı sağlanmalı”
Konuşmasının devamında Deniz, “Kamu bütçesindeki yapısal sorunlar, iç ve dış borç stoku, kamu reformunun halen hayat bulamamasının sebep olduğu verimsizlikler ve kayıt dışı ekonomi gibi yıllardır bir türlü köklü reformlarla çözüm üretemediğimiz yapısal sorunlarımız, dünyayı etkileyen krizler ve gelişmelerle birlikte bizleri daha da derinden etkilemektedir” diye konuştu.
Deniz’den “İstikrar” ve “Güçlü büyüme” vurgusu
Deniz, “Böylesi zor dönemlerde ayakta kalmanın, ülkemiz ve ekonomimiz için sürdürülebilir bir gelecek inşa edebilmemizin tek yolu güçlü bir ekonomik yapının oluşturulması, istikrarlı ve güçlü bir büyümenin sağlanması ve refah düzeyinin artırılmasına yönelik politikalara ihtiyaç duyulmaktadır. Odamız, bütüncül bir yaklaşımla hazırlamış olduğu raporları, görüş ve önerileri makamlarımız ile paylaşmaktadır” dedi.
“Ekonomiye katma değer yaratacak alanlara teşvik ve muafiyetler verilmelidir”
Devlet tarafından verilen teşviklerin gözden geçirilmesi gerektiğini vurgulayan Deniz, “Teşvikler ve muafiyetler gözden geçirilerek ekonomiye katma değer yaratacak olan alanlarda teşvik ve muafiyetler verilmesi sağlanmalıdır” diye konuştu. Kamu reformunun önemine de dikkat çeken Deniz, “Odamız, uzun yıllardan beri ülkemizin esaslı bir kamu reformuna ihtiyacı olduğunun altını çizmektedir. Kamuda mali disiplin ve verimliliğin artırılması gerekmektedir” ifadelerini kullandı.
Prim destekleri: Tüm işletmeleri eşit oranda kapsayacak şekilde devam ettirilmesi gerekirdi
Hükümet tarafından açıklanan “İşletmelere yeniden prim desteği verilmesi” konusunu değerlendiren Deniz, şunları söyledi:
“Ekonomik zorlukların işletmeler üzerindeki baskısını hafifletmek, istihdamı korumak ve işsizliği önlemek amacıyla uygulanan Sosyal Sigorta Prim Desteği’nin tüm işletmeleri eşit oranda kapsayacak şekilde devam ettirilmesi gerekirdi.
Pandemi döneminde başlatılan prim desteği, istihdamın korunmasına ve sürdürülebilirliğine, sosyal sigorta primlerinin zamanında ve düzenli ödenmesine önemli katkı sağladı. Odamız bu desteğin sektör ayrımı yapılmadan, tüm işletmeleri kapsayacak şekilde uygulanmasının istihdamı korumak, kayıt dışılığı önlemek ve işletmelerin yükünü hafifletmek için kritik olduğunu her zaman vurgulamıştır.
Prim desteğine dair Mayıs-Aralık 2025 dönemlerini kapsayacak düzenlemelerin yapılması elbette önemlidir. Ancak, özellikle yerel istihdamın desteklenmesine yönelik KKTC vatandaşları için prim desteğinin “Tüm İşyerleri” için geçerli olması gerekirdi. Sayın Başbakan’nın katıldığı tüm mecralarda yapmış olduğu açıklamalar da bu yöndeydi. Dolayısıyla, prim desteğinin Sayın Başbakan’nın taahhüt ettiği şekilde yani sektör ayırımı yapılmaksızın tüm KKTC vatandaşlarının prim desteği kapsamı içine alınacak şekilde düzeltilmesini bekliyoruz”
