*Bu soru ile çok sık karşılaşırız. Panik endişe ve heyecan ile neler canlandırılır akılarda neler…
*Hele komşular da devrede ise:
• Hastahaneye yatıralım damar yolu açalım hemen serum takalım,
• Hemen ishal veya kusma giderici verelim. Hatta kemoterapi ilaçlarının bulantı kusma yan etkilerinde kullanılan ilaçları dahi kullanmayı göze alarak kusmayı durduralım.
Böyle mi yapılmalı? Doğrusu nedir?
İshal nedir?
10ml/kg dan fazla kaka miktarı ishal olarak nitelenir. Kişinin normal kaka alışkanlıklarına göre sıvı içeriği, miktarı ve artmış dışkılama, ishal olarak nitelenir. Normal bir bireyde ishal 3-4 kez günlük kaka yapımı olarak düşünülebilir. Bu oran kişiden kişiye değişmektedir. Bebeklerde günde 8’e kadar olan kaka sayısı ishal değildir. Yeni doğan bebeklerin kaka sayısı büyük bebeklere göre daha fazladır bu barsak uzunluğu ile direk ilişkilidir. İshal demek değildir. Aileler “Hocam anne sütü alır almaz kaka yapıyor. İshal mi oldu” diye sorarlar, bu beklenen bir olaydır, ishal demek değildir.
İshal akut ve kronik olarak sınıflandırılır. İshal 2-3 haftadan fazla sürüyorsa kronik ishal olarak nitelenir. Kronik ishallerde temel bozukluk sindirim metabolizmasında bozukluk veya barsak sistemindeki enzim eksiklikleri olarak düşünülebilir. Bu olay ender olmasına rağmen ileri inceleme gerektiren bir durumdur. Yaygın olarak görülen akut ishallerde ise en sık karşılaşılan virütik sebeple ortaya çıkan ishallerdir. Mikrobik ishaller daha ender görülmekle birlikte ateş, kakada kan ve mikroskop ile incelemede iltihap hücrelerinin görülmesine sebep olurlar. Virüs sebepli ishallerde kakada kan veya sümük görülmesi beklenmez ateş yükselmesi genelde yoktur. Gıda zehirlenmesi sonrası da akut ishal görülebilir. Sık karşılaşılan bir durumdur.
Ne yapmalı?
Kronik ishal tanımı almış bir durum varsa incelenmeli tanı konmalı ve sebep tedavi edilmelidir.
Akut ishal ise tamamen farklı bir yaklaşım ister. Akut ishal bir savunma sistemi reaksiyonudur. Kötü içeriği vücut dışına atmaya çalışan bir mekanizmadır. Bu sebeple ÇOCUKLARDA İSHAL KESİNLİKLE DURDURULMAZ. İSHAL KESİCİ İLAÇ VERİLMEZ. Aksi halde kötü doku vücutta kalır. Yapılması gereken önce her beş dakikada bir kaşık yoğurt vererek (4 ay altı bebekler hariç) barsak florasını desteklemektir. Kusma da varsa azar azar yoğur vermek çok fayda verecektir. Her beş dakikada bir kaşık yoğurt gibi… Fazla miktar verilmesi halinde kusma varsa tetiklenecektir.
Hastada ateş yok, kaka sümüklü değil sadece su ve sulu halde ise, kakada kan yoksa yoğurt çok işe yarayacaktır. 4-6 saatlik yoğurt ağırlıklı beslenmeye iyi yanıt alınacaktır. Virütik enfeksiyonlarda veya gıda zehirlenmelerinde cevap çok iyidir. Yoğurt tedavisi ile ishal azalmaz veya kanlı hal alır ise ateş tabloya eklenirse taze kaka örneği ile doktor muayenesine gitmek gerekir. İshal ile başvuran hastada ilk yapılması gereken iş kan almak serum takmak değildir. Taze kaka örneğinde, mikroskop altında kan hücreleri, iltihap hücreleri veya parazit etkenleri var mı diye bakılması en öncelikli iş olmalıdır. Zararsız ucuz ve zahmetsiz. Tanı böylelikle rahatlıkla konulabilir. Çok ender durumlarda kan alınması gerekir. Gereksiz işlemlerden kaçınmalıyız.
Yaz aylarında özelikle havuz ve deniz suyunun yutulması ile ishal ve kusma vakaları artışa geçer. Amip olarak bilinen parazit bu durumlara sebebiyet verebilir. Taze kaka örneğinin mikroskop altında incelenmesi neticesinde tanı rahatlık ile konur.
Kusma nedir?
Vücuda ağız yolu ile alınan zararlı maddelerin dışarıya atılması için kullanılan bir savunma mekanizmasındır. Genellikle ishal şikâyeti ile birlikte seyreden hastalıklara eşlik eder bir bulgudur. Kusma da ishal gibi zararlı muhteviyatın dışarıya atılması için kullanılan bir savunma mekanizmasıdır. Kusma da durdurulmaz… Kusma giderici çocuklarda verilmez…
Temel kural ishal ve kusma bulguları birer savunma mekanizmaları oldukları için durdurulmazlar. Önemli olan sebebini bulup tedavi etmek ve sıvı kaybına engel olmaktır
Aileler neye dikkat etmelidirler?
En önemli unsur sıvı kaybı olmamasıdır. Virütik kusma ishallerde temel amaç hastalığın hükmünü alıp geçene kadar sıvı kaybına sebebiyet vermemek, gereksiz faydasız ve hatta zararlı olabilecek antibiyotik kullanımından kaçınmaktır. Antibiyotikler bağırsaktaki iyi huylu ve bizi koruyan mikropları öldürecekleri için kendileri de ishale sebebiyet verirler. Virütik ishallerde antibiyotik kullanımı ishal süresini artıracağı gibi sıvı kaybını da artırarak damar yolu ile serum verilmesine ihtiyaç duyulmasına yol açabilmektedir. Denge korunur ise serum takılmasına gerek duyulmaz.
Virütik ishallerde antibiyotik kullanımı yanlıştır, ishal süresini uzatır.
Ebeveynler nasıl davranacaklar?
• Kusma ve/ veya ishal durumlarında ateş var mı? Sorusu çok önemlidir!
• Kakada kan veya balgam var mı kaka sümüklü mü? Tespiti hayatidir
Kaka ve/veya ishal vakasında yukardaki iki soruya ikisine birden hayır cevabımız varsa her beş dakikada bir kaşık şekline bir tatlı kaşığı miktarında normal kaymaksız yoğurt verilmesini öneriyoruz. Su dâhil başka hiçbir şeyin fazla miktarda verilmesini istemiyoruz. Elimizin parmaklarını takip ederek her beş dakikada bir kaşık yoğurt verip kusma olsa bile yılmadan devam edilmesini isteriz. Her beş dakikada bir kaşık yoğurt uygulamamızı dört kez yerine getirdikten sonra beşinci uygulamayı bir kaşık su bir sonraki döngüde bir kaşık muz veya bir sonraki döngüde bir kaşık lapa olarak tamamlanmasını öneririz. Bu mücadeleyi 4-6 saat sürdürülmesini öneririz. Bu mücadelenin doğru yolda olup olmadığını idrar çıkışı ile takip edebiliriz. İdrar çıkışı varsa ve idrar rengi açık ise yolumuz doğru demektir. Bu süre sonunda %80 şikâyetler azalır veya kaybolur. Doktora gitmeye gerek kalmaz.
Ancak
• Yukardaki iki sorunun herhangi birine evet yanıtı veriliyorsa, yani ateş varsa veya kakada kan veya sümüksü yapılar varsa
• İdrar çıkışı azalmaya doğru gidiyor ve idrar rengi koyu hal almaya başlıyorsa
• 4-6 saat mücadeleye rağmen şikâyetlerde azalma yoksa
Hastanın varsa ateşini düşürüp taze kaka örneği ile doktora gidilmesi gereklidir.
Kusma ve/veya ishallerde ateş yoksa kakada kan veya balgam yoksa ailenin sabırlı mücadelesi ile yoğurt çok fayda verecektir. Bilgi ile sabır ile mücadeleden kazançlı çıkan gereksiz işlemlere ve tedavilere maruz kalmayan hasta olacaktır.
Sağlıkla kalın
Saygılarımla